العالم-ترکیه
«تردید» که زمانی خود عامل اصلی به قدرت رسیدن اردوغان بود، در شرایط کنونی ترکیه همچون سدّی محکم در برابر رؤیاهای دیرین حاکمان این کشور قد علم کرده و شکستن آن کاری بس دشوار به نظر می رسد.
بحران‌های اقتصادی و سیاسی پی در پی، بی تکلیفی فرهنگی و اجتماعی و ردیفی از سیاستمداران قدرت طلبی که با وجود شکست در تشکیل دولت‌های ائتلافی همچنان با چنگ و دندان به حضور در عرصه سیاسی کشور ترکیه ادامه می‌دادند.
تمامی این وقایع و شرایط اسفناک ترکیه در گذار از قرن بیستم به قرن بیست و یک، منجر به پدیدار شدن قشر عظیمی از مردمان خسته و «مردّد» در این کشور شده بود. این «تردید» و سرخوردگی اجتماعی و سیاسی در واقع ریشه در جولاندهی مکرّر سیاستمدارانی بود که از سالیان دور میدان دار سیستم سیاسی این کشور بودند و جالب‌تر اینکه هیچ کدام نه تنها راه حلی برای مشکلات سیاسی و اقتصادی مردم نمی‌یافتند بلکه خود نیز به بخشی از این دشواری‌ها مبدل شده بودند.
دیرزمانی بود که قدرت در میان نام‌هایی چون «بلند اجویت»، «مسعود ییلماز»، «تانسو چیللر» و «سلیمان دمیرل» دست به دست می شد و مردم ترکیه را به توده عظیمی از «مردّدان» اجتماعی و سیاسی تبدیل کرده بود.
اما درست در زمانی که شک و «تردید» تبدیل به بیماری واگیرداری در جامعه ترکیه شده بود اتفاقی بسیار شگرف در زمانی کاملاً مناسب به وقوع پیوست و موفّق شد از این «تردید ها » به بهترین شکل ممکن بهره برداری کند.
چند چهره پر انرژی و جنجالی با جدا شدن از احزاب مختلف، جبهه جدیدی با نام «حزب عدالت و توسعه» را بنیان نهادند. سردمدار این حرکت غافلگیرکننده، «رجب طیب اردوغان» شهردار پیشین استانبول و یکی از چهره‌های جنجالی حزب رفاه بود که اختلافاتش با «نجم الدّین اربکان» رهبر حزب و همچنین تمایلش به صعود در هرم قدرت، او را به جدایی از حزب متبوعش واداشت.
تردیدی که در جامعه ناامید ترکیه شکل گرفته بود همان اندازه که به سیاسیون زوار در رفته پیشین پشت کرده بود به «رجب طیب اردوغان» روی خوش نشان داد و به یکباره تمایلی غیر قابل پیش بینی به سوی این حزب پیدا کرد. بدون شک این رویکرد قشر «مردّدِ» مردم ترکیه کلید طلایی قدرت‌گیری اردوغان محسوب می‌شود و به تعبیری دیگر شاید بتوان گفت که هیچ سیاستمدار دیگری در تاریخ این کشور به اندازه اردوغان موفّق به بهره‌گیری از قدرت‌نمایی «تردید» در ترکیه نشده‌است.
تجربه رویارویی اردوغان با نظام بحران‌زده ترکیه و همچنین دوره‌ی کوتاهی که در اواخر دهه‌ی ۹۰ زندانی شده بود، به او شخصیتی کاریزماتیک و محبوب بخشیده بود و همین نیز کافی بود تا موج «مردّدان» را با خود همراه ساخته و با پیروزی در انتخابات سال ۲۰۰۲، شراره‌ای از هیجان و پیروزی را از دل این «تردید» بیرون بکشد.
اما اوج گیری موشک تمایلات اردوغان بسوی فضای قدرت، منجر به جدا شدن بخش های مهمی از قطعاتش شد و البته حلقه طرفداران رییس جمهور ترکیه را نیز رفته رفته کوچکتر و کوچکتر کرد.
تلاش اردوغان برای در اختیار گرفتن فضای سیاسی و اجتماعی کشورش که از سال ۲۰۰۸ میلادی سرعتی بیش از پیش یافت و اقدامات وی برای ایجاد تغییرات غیر دموکراتیک در بدنه سیاسی ترکیه، شکاف عمیقی میان روشنفکران این کشور و حاکمانش ایجاد کرد. اعتراضات «پارک گزی» ترکیه نیز نشان دهنده به اوج رسیدن این تضاد و تقسیم ترکیه به دو گروه طرفداران اردوغان و مخالفانش بود.
تمایل اخیر رییس جمهور ترکیه برای ایجاد تغییرات قانون اساسی و افزایش قدرتش از طریق برگزاری رفراندوم سراسری در این کشور، تکرار عجیب تاریخ را در ترکیه به همراه داشت. چرا که همچون سال های نخستین قرن بیست و یکم، قدرت تعیین کننده «تردید» بار دیگر جاذبه تاثیرگذاریش را به رخ موافقان و مخالفان رفراندوم کشید.
این بار هم اردوغان و حزب عدالت و توسعه اش چاره کار را در تمرکز و در اختیار گرفتن قدرت «مردّدان» می بینند و سعی در جذب نظر آنها نموده‌اند. «تردید» که زمانی خود عامل اصلی به قدرت رسیدن اردوغان بود، در شرایط کنونی ترکیه همچون سدّی محکم در برابر رؤیاهای دیرین حاکمان این کشور قد علم کرده‌است و شکستنش کاری بس دشوار به نظر می رسد.
نکته مهمی که در مورد رفراندوم آتی ترکیه باید بدان اشاره کرد، نتایج نا امید کننده‌ایست که این همه‌پرسی سرنوشت ساز برای مردم این کشور به بار خواهد آورد.
رأی «آری» از یک سو، به معنای پیروزی تاریخی مردی است که با تمام توان دست به ریسکی بزرگ زد تا به هر قیمتی نظام ریاستی دلخواهش را در ترکیه برپا کند. رأی «خیر» هم از سوی دیگر، تمامی نقشه های قدرت طلبانه رییس جمهور ترکیه را بر هم خواهد زد واین یعنی تداوم ناامنی و جنگ و تشنج در این کشور. هر دو نتیجه ی فوق، دلایل محکمی برای افزایش «تردید» در میان مردمی است که تاریکی افقهای آینده کشورشان، آتش نا امیدی و سرخوردگی آنها را شعله ورتر می‌کند. اکنون باید منتظر ماند و دید که این بار نقش تعیین کنندهی «تردید» مسیر سیاسی ترکیه را به کدامین سو هدایت خواهد کرد؟/کامران قادری آذر- مهر