محمد کاظم جعفری رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفتگو با شبکه العالم پیرامون ارتباط زلزله های متعددی که در چند ماهه گذشته در کشور رخ داده است گفت: این زلزله ها ارتباطی با یکدیگر ندارند، این یک فرایند طبیعی است که پوسته زمین ایران تحت فشار پوسته کشور عربستان در حال تغییر است؛ در تاریخ لرزه نگاری کشور هم این موضوع که در چند سال چندین زلزله متعدد رخ دهد اتفاق افتاده است.
وی در ادامه با اشاره به سوء استفاده برخی از افراد با عنوان «پیش بینی زلزله» اظهار داشت: هیچ مرجع علمی در دنیا نیست که بتواند زمان و مکان زلزله را همراه با هم پیش از وقوع آن مشخص کند؛ بنابراین چیزی به عنوان پیش بینی زلزله غلط است، اما این بدان معنا نیست که در منطقه ای بگوییم زلزله نمی آید که این موضوع هم غلط دیگری است، کشور ایران کشوری لرزه خیز است و باید آماده زلزله های متعدد باشیم، این آمادگی می تواند شامل مقاوم سازی ساختمان ها شود تا از تلفات انسانی پس از وقوع یک زلزله کاسته شود.
رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی با اشاره به رصد تغییرات پوسته زمین و بررسی آن تصریح کرد: این امکان وجود دارد که فعالیت های زمین را رصد کنیم همانطور که پیش از زلزله اشتهارد «مرکز لرزه نگاری» با رصد آن گسل پی برده بود که زلزله های تا 2 ریشتر در آن منطقه تعدادشان به صورت قابل توجهی افزایش یافته است و با بررسی مستندات موجود به برخی از مسئولین استانی هشدار داده شد که این هشدار توانست موثر نیز واقع شود، هرچند این به معنای پیش بینی زلزله نیست و ممکن بود چنین زلزله نه در آن شب و نه در شب های بعد هم رخ دهد
محمد کاظم جعفری در خصوص زلزله بزرگ تهران و این موضوع که آیا امکان دارد بتوان میزان خسارت حاصل از یک زلزله را پیش بینی کرد افزود: تهران سابقه زلزله خیزی داشته است و هم‌اکنون نیز ما در گسل مشا زلزله های کمتر از 3 ریشتر را ثبت می کنیم که این موضوع نشان می دهد این گسل فعال است، کوتاه شدن پوسته ایران به معنای جمع شدن انرژی است قطعی است که باید این انرژی آزاد شود و هرچه این زمان طولانی تر شود بزرگی زلزله بیشتر می شود، زمانی که می گوییم این تعداد ساختمان نابود می شود بر اساس تجربیات و مفروضاتی است که از نقاط مختلف به دست آمده است و براساس این گفته می شود چند نفر متاثر از این زلزله می شوند نیز پیش بینی کرد.
اقداماتی که قبل از زلزله باید انجام شود
رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی پیرامون اقداماتی که می توان پیش از وقوع زلزله می توان انجام داد به خبرنگار العالم گفت: مدیریت بحران در جایگاهی که از نظر بین المللی برایش قایل هستند، فقط مرحله نجات و امداد نیست قبل از نجات و امداد ما پیشگیری داریم، کاهش اثرات زلزله را داریم و مباحث آماده سازی و آموزش را داریم و نهایتا وقتی زلزله اتفاق میفتد بحث مقابله و نجات و امداد را پیش می گیریم اما ما در این دو سه دهه تمرکز بر روی نجات وامداد بوده است و به خاطر مسایل جنگ و تجربیات حاصل از آن در حوزه امداد و نجات به نسبت بسیاری از کشورها اوضاع بهتری داریم.
وی تاکید کرد: درصورت وقوع زلزله در کلان شهری مشابه تهران خسارات غیرقابل تصوری به جای خواهد گذاشت در این صورت این سوال مطرح می شود: آیا تخیله این شهر بزرگ امکان پذیر است؟ و آیا یک شهر مخروبه دوباره محلی برای زندگی می شود؟ پس راه حلی جز این نداریم که حتما یک محیط مقاوم در برابر زلزله داشته باشیم .
جعفری در ادامه افزود: در این دو سه دهه قطعا تلاش هایی در این زمینه صورنت گرفته مثلا در پانزده و شانزده سال پیش اگر زلزله ی بزرگی در تهران می آمد طبق آمار از هر سه مدرسه دو مدرسه تخریب می شد اما دولت سرمایه گزاری کرد و انرژی جدی را بسیج کرد و در حال حاضر از هر سه مدرسه دو مدرسه ایمن است و باقی مدارس هم در دستور کار برای بهسازی و مقاوم سازی است این نوع نگاه باید در تمام عرصه ها در ساخت و ساز کشور مبنا قرار بگیرد.
وی در خصوص پیشنهادها و برنامه های پژوهشگاه زلزله شناسی برای مقاوم سازی ساختمان‌ها در تهران اظهار داشت: پژوهشگاه از زمان زلزله منجیل و رودبار در سال 68 فعالیتش را آغاز کرد، بحث مقاوم سازی و بهسازی مربوط به امروز نیست از همان زمان پروژه های پژوهشی خوبی استارت خورد، آموزش های لازم به مهندسین مشاور داده شد و دستورالعمل بهسازی و مقاوم سازی برای سازمان برنامه تهیه شد و پس از آن ساختمانهای مهم و مدارس و بخشی از بیمارستانها مقاوم سازی شدند اما در ساختمانهای بخش خصوصی آنچنان که باید اقدامی صورت نگرفته است و دلیل این است که شاید کسی مایل نیست این هزینه را پرداخت کند این در حالی است با 5 تا 10 درصد هزینه بیشتر می توانید ساختمان کاملا امنی داشته باشید.
جعفری در خصوص نحوه عملکرد شبکه های لرزه نگاری گفت: دو سری شبکه داریم یکی اصطلاحا لرزه نگاری گفته می شود و یک شبکه شتاب‌نگاری است، شبکه لرزه نگاری ما و موسسه ژئوفیزیک به صورت آنلاین می توانند اطلاعات بدهد و به صورت اتوماتیک لوکیشن لرزه را مشخص می کند،
رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی در ادامه در خصوص منشا وقوع زلزله های اخیر گفت: وقوع زلزله ها در ایران به دلیل فشار صفحه عربستان است و همچنین صفحه ای که در شمال کشور بنام صفحه اوراسیا داریم می باشد صفحه شمالی تقریبا ثابت است و در نتیجه صفحه ایران که در وسط قرار گرفته است تغییر شکل می دهد و موجب زمین لرزه در ایران میشود.
وی افزود: ما در محدوده کشور زمین لرزه هایی که تا بحال داشتیم کمتر از 8 ریشتر بوده است البته هر چه مقدار بزرگی زمین لرزه کم می شود تعداد آن بیشتر می شود.
رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی در خصوص تاریخچه لرزه ها در دنیا گفت: زلزله ها به دو دسته تقسیم می شوند، قبل از سال 1900 میلادی را زلزله های تاریخی می نامند و بعد از 1900 که تجهیزات جدید ابداع شد، زلزله های ابزاری نامیده شدند. در محدوده رشته کوه‌های زاگرس از غرب کشور تا شرق هرمزگان و منطقه البرز، زلزله ها کوچکترند ولی تعدادشان بیشتر است و در محدوده شمال و شرق کشور شعاع زلزله ها بزرگتر و تعداد آن کمتر است.
وی افزود: انرژی هایی که در بخش شمال شرق کشور داریم بسیار بزرگتر است از انرژی که در حوزه زاگرس داریم . در حقیقت جابجایی پوسته عربستان در حوزه زاگرس بصورتی است که بخشی از این انرژی در خود پوسته جذب می شود ولی در شمال و شرق زلزله هایی با بزرگی و انرژی بیشتر و تعداد کمتری دارند، اگر بخواهیم با جمعیت چک کنیم در منطقه شمال تهران و البرز جمعیت بیشتری از زلزله ها متاثر می شوند.
جعفری در ادامه در خصوص تعدد زلزله ها در بازه های زمانی مختلف اظهار داشت: گاهی سوال می شود که چرا چندین زلزله بزرگ در این یکی دوسال در این منطقه آمده است. اگر من بخواهم مروری کنم از سال 1900 به بعد زلزله های بزرگ 7 تا 8 ریشتری رخ داده است، اما در بین دهه 1950 تا 1980 چهار عدد زلزله بالای هفت داشته ایم و در محدوده زمانی سال های 1980 حدود 5 زلزله بالای هفت رخ داده است.
وی خاظرنشان کرد: در طول سال 1978، 40 زلزله بالای 5 ریشتر داشتیم البته اگر زلزله ها با شدت کمتر را نیز حساب کنیم این رقم بیشتر می شود.