العالم - ایران / سیاسی
در روز اول دادگاه وکلای ایران به طرح شکایت خود در جمع 15 نفر از قضات دیوان بین المللی دادگستری یکی از نهادهای زیر مجموعه سازمان ملل متحد پرداختند.
وکلای ایران خواستار تعلیق تحریمهای آمریکا تا صدور حکم نهایی این دیوان شدند. حسن محبي رييس و ديگر اعضاي هيات ايراني به مدت سه ساعت شكايت ايران را طرح كرده و به جزييات فني و حقوقي اقدام‌هاي خلاف قانون امريكا و مغايرت آن با عهدنامه مودت دوجانبه پرداختند.
در مرحله اول دادگاه در یک ماه آینده صلاحیت یا عدم صلاحیت خود را برای رسیدگی به شکایت جمهوری اسلامی ایران اعلام خواهد کرد.
جمهوری اسلامی ایران این شکایت را بر اساس معاهده ای مطرح کرده است که در سال ۱۹۵۵ بین دولت وقت آمریکا و دولت وقت ایران به امضا رسید.
این معاهده به عنوان معاهده مودت ایران و آمریکا معروف است . در این معاهده، طرفین متعهد شده‌اند که رابطه دوستانه‌ای داشته باشند و در مورد نحوه تجارت، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و فعالیت‌های اقتصادی اتباع دو کشور و حقوق کنسولی با یکدیگر توافق کرده و چارچوب‌های همکاری را تعیین کرده‌اند.
همچنین دو طرف معاهده مودت موافقت کرده اند که اگر اختلافی بروز کرد ابتدا طرفین راه‌های دیپلماتیک را طی خواهند کرد و اگر از این مسیر به نتیجه نرسند باید به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کنند.
آمریکا در واکنش به شکایت ایران، دیوان بین‌المللی دادگستری را فاقد صلاحیت قضایی برای رسیدگی به این پرونده می‌داند و طرع دعوای ایران را خارج از مرزهای معاهده مودت دانست
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا پیش از تشکیل دادگاه لاهه اعلام کرده بود که امریکا از حقوق خود در این دادگاه دفاع خواهد کرد و در عین حال معاهده مودت را معاهده ای بلااثر در روابط جمهوری اسلامی ایران و آمریکا دانست.
با وجود گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی نه ایران و نه ایالات متحده آمریکا از پیمان مودت دوکشور خارج نشده اند؛ به همین دلیل اعتبار این معاهده بر اساس حقوق بین الملل همچنان باقی است.
در طول این چهل سال شکایاتی از سوی جمهوری اسلامی ایران بر اساس همین پیمان علیه آمریکا مطرح شده است و دیوان بین المللی دادگستری خود را واجد صلاحیت رسیدگی به این شکایت دانسته است.
آخرین آنها شکایت ایران از توقیف دو میلیارد دلار از سرمایه های ایران در آمریکا است که قرار است در ماه اکتبر رسیدگی به آن آغاز شود.
در صورتی که دیوان بین المللی دادگستری خود را واجد صلاحیت به رسیدگی به شکایت ایران بداند رسیدگی به این شکایت ماهها به طول خواهد انجامید.
حتی اگر دیوان بین المللی دادگستری به نفع ایران هم رای بدهد احکام دیوان بین المللی ضمانت اجرای آن بر اساس تعهدات طرفین به هم است و اگر طرفی به تعهدات خود عمل نکند می تواند به شورای امنیت ارجاع شود؛ جایی که آمریکا از حق وتو برخوردار است.
رسیدگی دیوان بین المللی دادگستری به شکایت ایران از آمریکا بار حقوقی، سیاسی و تبلیغاتی دارد. آمریکا ادعاهایی را علیه برنامه های هسته ای صلح آمیز ایران مطرح کرده است که آژانس بین المللی هسته ای آن را رد کرده است و متحدان اروپایی آمریکا گزارشهای آژانس را قبول کرده و در مقابله سیاستهای یکجانبه آمریکا در خروج از برجام ایستاده اند.
به نظر نمی رسد آمریکای ترامپ که به پیمانهای رسمی و تعهداتش در قبال نزدیکترین متحدانش پایبند نیست حاضر به پذیرش حکم دیوان بین المللی ددگستری باشد.
مرتضی مک