العالم _ ایران / علمی
"مرتضی براری" رئیس سازمان فضایی جمهوری اسلامی ایران به مناسبت روز فناوری فضایی در گفتگو با شبکه العالم، در رابطه با آخرین وضعیت کشور در بخش صنعت فضایی توضیحاتی ارائه داد.
در ذیل مشروح این گفتگو آمده است؛
جزو 11 کشور دنیا در صنعت فضایی هستیم
العالم: امروز روز فناوری فضایی است؛ بفرمایید در این 40 سال که از انقلاب اسلامی گذشته است ما چه پیشرفت هایی در این زمینه داشته ایم؟ و تا چه حد به دانش بومی این صنعت دست پیدا کرده ایم؟
دستیابی کشورمان به چرخه کامل فناوری فضایی یکی از مهم ترین دستاوردها در این 40 است از همی رو شش رکن مهم این چرخه شامل طراحی، ساخت ماهواره، ماهواره بر، پایگاه پرتاب، ایستگاه کنترل و هدایت ماهواره، ایستگاه دریافت داده های ماهواره و تحلیل و پردازش داده های ماهواره ای از مهمترین دستاوردهای ما طی این 40 سال بوده است که خوشبختانه با توان و دانش متخصصان داخلی به این مهم دست پیدا کردیم و باید گفت که تسلط متخصصان و دانشمندان به این چرخه و دانش آن ها مهم ترین سرمایه است.
اکنون جزو 11 کشور دنیا در صنعت فضایی هستیم و در بخش علمی نیز ما رتبه نخست منطقه را در عرصه فضایی داریم و طبق اخرین آمار مراجع بین المللی با 3 پله رشد رتبه 11 دنیا را دارا هستیم یعنی امروزه دستیابی به چرخه کامل فضایی و نیروی متخصص و ارزشمند و توانمند مهمترین سرمایه ما در عرصه فضایی هستند که خوشبختانه توانستیم با طراحی و ساخت ماهواره پیام که ماهواره عملیاتی است و پرتاب آن به مدار بالای 500 کیلومتر توفیقاتی دست پیدا کنیم که باید گفت مهمترین برنامه ما در دهه پنجم انقلاب تصبیت و صنعتی سازی چرخه کامل فناوری فضایی و هدایت این چرخه در راستای حل نیازهای کشور و توسعه آبادانی ایران است.
العالم: وظیفه سازمان فضایی ایران چیست؟
سازمان فضایی ایران سال 1382 توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد و همزمان با آن شورای عالی فضایی شکل گرفت که رئیس آن رئیس جمهور است و رئیس سازمان فضایی دبیر شورای عالی فضایی است که شورای عالی فضایی 4 رکن مسئولیت بر عهده اش است که شامل سیاستگذاری، هماهنگی، برنامه ریزی، نظارت بر کل فعالیت های فضایی کشور می شود. سازمان فضایی مجری برنامه های شورای عالی فضایی و عالی ترین مرجع اجرایی حوزه فضایی است.
العالم: آیا در زمینه فضایی همکاری مشترکی با کشورهای مختلف داریم؟
از سال 84 یک دهه تلاش کردیم که با شرکای بین المللی بتوانیم در طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره در عرصه فضا اقداماتی را انجام دهیم. یک دهه تلاش ما منتج به نتیجه ای نشد از همین رو تصمیم گرفتیم با اتکا به توان داخلی در این عرصه با قدرت حضور داشته باشیم اولین پرتابگر ما سفیر بود که ظرفیت پرتاب ماهواره 50 کیلوگرمی را در مدار 250 کیلومتری را داشت که ماهواره امید، رصد و نوید را با موقیت پرتاب کردیم.
برنامه بعدی ما طراحی پرتابگری بود که بتواند ماهواره ای به وزن 250 کیلوگرم را در مدار 500 کیلومتری زمین قرار دهد که ماهواره بر سیمرغ بود و خوشبختانه این ماهواره بر توانست این ماموریت را انجام دهد که بحث بعدی ما مجهز شدن به ماهواره برهایی است که بتواند ماهواره 500 کیلوگرمی را تا مدار 1000 کیلومتری حمل کند.
در بخش علمی رتبه نخست منطقه را در عرصه فضایی داریم
العالم: رتبه فضایی ایران در منطقه چگونه است؟
از لحاظ علمی رتبه اول را از آن خود کرده ایم و تنها کشوری که صاحب ماهواره بر در منطقه است کشورما می باشد، کشورهای منطقه با همکاری با کشورهای توسعه یافته در این راستا حرکت می کنند اما ایران با تکیه بر توان داخل و شعار ما می توانیم در این راه قدم برداشته است.
علاقه مند به همکاری با کشورهای منطقه در عرصه فضایی هستیم/ کل فعالیت های فضایی ما صلح آمیز و در راستای توسعه و رفاه کشورمان است
العالم: آیا اکنون همکاری مشترکی با کشورهای مختلف برای ساخت ماهواره مشترک داریم؟
همان طور که گفته شد کشورهای توسعه یافته علاقه مند نبودند که ایران را در عرصه فضایی کمک کنند اما اکنون ما علاقه مند هستیم با کشورهای منطقه و دوست، همکاری مشترک داشته باشیم و دانش خود را در اختیار آن ها قرار بدهیم. با توجه به این نکته که کل فعالیت های فضایی ما صلح آمیز و در راستای توسعه و رفاه کشورمان است ما آمادگی داریم باکشورهای دوست و منطقه این دستاوردها را به اشتراک بگذاریم از همین رو با توجه به اینکه عرصه فضا بین المللی است و مظهر همکاری های مشترک است از همین رو ما علاقه مند هستیم با همکاری کشورها در توسعه فضایی همکاری مشترک داشته باشیم.
مذاکرات با چندین کشور منطقه برای همکاری فضایی را شروع کرده ایم
ما با چندین کشور منطقه همکاری ها را شروع کردیم که اکنون در مرحله مذاکرات هستیم. امیدواریم با همکاری کشورهای منطقه ماهواره های مشترک بسازیم. ماهواره مهمترین ابزار برای حل چالش های زیست محیطی است ما اکنون در منطقه ای زندگی میکنیم که با انواع چالش های زیست محیطی سروکار داریم این نیاز است که با همکاری منطقه و ساخت ماهواره ها بر این مشکلات غلبه کنیم.
العالم: در زمینه اقتصاد فضا سهم ایران چه مقدار است و چگونه می توانیم این سهم را افزایش دهیم؟
امروزه اقتصاد فضایی بسیار جذاب و شتابان است زیرا در یک دهه گذشته اقتصاد فضا 139 درصد رشد داشته است در مقابل متوسط اقتصاد دنیا 19.4 درصد بود که بدین معنا است که رشد اقتصاد فضا 6.5 برابر متوسط اقتصاد جهان بوده است و پیش بینی می شود تا 20 سال اینده این اقتصاد با همین شتاب پیش برود از همین رو تلاشمان این است که با توسعه کاربردهای ماهواره و کسب و کار فضا پایه، بتوانیم سهم خود را در اقتصاد فضا ارتقا بدیم. در تلاشیم تا این اقتدار علمی در عرصه فضا را به اقتدار اقتصادی در عرصه فضا تبدیل شود. بسیار امیدوار به آینده هستیم تا سهم خود را در اقتصاد فضایی داشته باشیم.
العالم: کاربردهای مختلف ماهواره چیست؟
کل فعالیت های سازمان فضایی صلح آمیز است؛ امروزه مهم ترین کاربرد های ماهواره های سنجش از دور در راستای پایش محصولات کشاورزی، پایش تنوع محصولات کشاورزی، پایش سلامت محصولات کشاورزی است. ما یکی از قطب های غالب کشورمان قطب اقتصاد کشاورزی است. بیش از 16 میلیون هکتار زمین کشاورزی داریم و نیاز داریم از ظرفیت فناوری برای توانمند سازی صنعت کشاورزی و برای افزایش بهره وری صنعت کشاورزی، برای کاهش هزینه های کشاورزی استفاده کنیم. ما در صنعت دشت مغان در یک پایلوتی توانستیم با استفاده از داده های ماهواره ای 4 میلیارد تومان مصرف سموم را کاهش دهیم که صرفه جویی در مصرف سموم علاوه بر اینکه این خود یک شاخص مثبت است، باعث افزایش سلامت غذایی می شود و امنیت غذایی ارتقاع پیدا می کند.
ما امیدواریم که بتوانیم از ظرفیت ماهواره ها در ارتقای صنعت کشاورزی، حل چالش های زیست محیطی استفاده کنیم . کشور ما با کمبود منابع آب، با خشکسالی و تغییر اقلیم مواجه است و تلاش ما این است که با ظرفیت داده ای ماهواره ای به مدیران ارشد تصمیم ساز کشور کمک کنیم که حوضچه های آبریزمان کجاست و چگونه بتوانیم این منابع استراتژیک را مدیریت کنیم ما روزانه منابع آب سطحی کشور را پایش می کنیم. ما در کشور و منطقه با چالش گرد و غبار مواجه هستیم ؛ می توانیم گرد و غبارهای داخلی را پایش و منشا ایجاد گرد و غبار را شناسایی کنیم و این مشکل را حل کنیم.
کشور ما صاحب منابع طبیعی و جنگل است و ممکن است دچار آتش سوزی شوند؛ ما از طریق ماهواره ها پروژه جنگل ملی گلستان را شروع کردیم تا بتوانیم هر اتفاقی در جنگل می افتد سریعا این اطلاعات را در اختیار مدیران ارشد قرار بدهیم .
امیدواریم همکاری های منطقه ای توسعه پیدا کند در راستای ماهواره های مخابراتی ، اکثر تبادلات بانکی، جایگاه های سوخت، پوشش ارتباطات مناطق روستایی دورافتاده از طریق ماهواره های مخابراتی انجام می گیرد ما باید زیر ساخت های ارتباطی را در سطح جامعه و در تمام مناطق روستایی دور افتاده توسعه پیدا کند و ماهواره ها مهم ترین ظرفیت برای پوشش ارتباطات هستند .
5 ماهواره آماده پرتاب داریم
العالم: طی روزهای آینده ایران قصد دارد تا ماهوارۀ دوستی را به فضا پرتاب کند. در رابطه با مأموریت این ماهواره برای ما توضیح دهید؟
مهمترین اولویت ما توسعه زیر ساخت های فضایی است در راستای ماهواره های سنجشی سال 90 ماهواره نوید را پرتاب کردیم در مدار آزمایشی 250 کیلومتری و بعد ماهواره سنجشی پیام را که 40 پله ارتقاع نسبت به ماهواره نوید داشت؛ یعنی از لحاظ تفکیک کیفیت تصاویر ده برابر، از لحاظ ارتفاع مداری بیش از دو برابر و از لحاظ وزن ماهواره بیش از دو برابر رشد داشتیم.
خدا را شاکریم که ما توانستیم با پرتاب ماهواره پیام در مدار 500 کیلومتری این مسیر را طی کنیم و چون کشور ما با توان و دانش خود مسیر توسعه فناوری را طی می کند ، با گذرها و پیچ هایی مواجه هستیم که باید خودمان این مسایل را کشف و حل کنیم که ما خوشبختانه ماهواره پیام در مدار 500 کیلومتری قرار گرفت برای اینکه ماهواره در مدار تزریق شود باید سرعت تزریق به هفت ونیم (7.5) کیلومتر بر ثانیه برسد که بتوانیم نیروی گریز از مرکز و نیروی جاذبه یکسان شود تا ماهواره بتواند دور مدار به طور ثابت بچرخد که ما 30 ثانیه به آن سرعت نرسیدیم اما ما 5 ماهواره آماده پرتاب داریم. ماهواره بعدی که در آینده نزدیک پرتاب می شود ، "ماهواره دوستی" است که امیدواریم ان شاء الله با قرار گیری این ماهواره در مدار بتوانیم خدماتی را به جامعه ارائه دهیم .
العالم: در زمینه حضور بخش خصوصی در زمینه فناوری فضایی چه برنامه هایی دارید؟
من تاکید داشتم که اقتصاد فضا بسیار جذاب است در دنیا 76 درصد اقتصاد فضا توسط بخش خصوصی مدیریت می شود پس طبیعی است که ما یکی از اقداماتمان این است که تصدی گری را در بخش فضایی به حداقل برسانیم نه اینکه مسئولیت پذیریمان را کم کنیم اینکه بستر را فراهم کنیم تا بخش خصوصی در این عرصه ورود و سرمایه گذاری کند به همین خاطر ما یک بسته فرصت های سرمایه گذاری در عرصه فضا تدوین کردیم ما اپراتور ماهواره مخابراتی را تصویب کردیم و از بخش خصوصی درخواست کردیم تا رد این عرصه ورود پیدا کنند خوشبختانه چندین کنسرسیوم در حال شکل گیری برای ورود به این عرصه هستند و در پروانه قرار دادیم که می توانند اپراتورهای بین المللی تا 49 درصد در این پروانه ها با بخش خصوصی داخلی مشارکت کنند و در همین جا دعوت می کنم از همه شرکت های منطقه ای، اپراتورهای ماهواره ایی منطقه ای تا در این عرصه ورود پیدا کنند و ما آمادگی و استقبال داریم ، علاوه بر اپراتورماهواره مخابراتی ، پروانه اپراتورماهواره سنجشی هم مسیر تصویب خود را طی می کند ، ایستگاه های دریافت داده های ماهواره ای هم مسیر تصویب خود را طی می کند. ما آمادگی داریم علاوه بر مشارکت بخش خصوصی داخلی ، از سرمایه گذاری و مشارکت شرکت های منطقه ای نیز استقبال کنیم. امیدواریم که شاهد ورود بخش خصوصی در این عرصه باشیم. از طرفی اقدام دیگری برای توسعه بازار و توسعه کاربرد های فناوری فضایی انجام دادیم ، ما ارشیوی از 40 سال داده های ماهواره ای داشتیم ، آزاد سازی داده های ماهواره ای در راستای ایجاد توسعه کسب و کار و ارائه خدمات به جامعه را در اولویت خود قرار دادیم این می تواند مهم ترین سرمایه و محرک برای کسب و کارهای فضا پایه باشد . ما با دانشگاه جلساتی داشتیم که خوشبختانه در همین همایشی که وزارت جهاد کشاورزی تشکیل داده بود صد استارتاپ کشاورزی شکل گرفت و تلاش ما بر این است که با توسعه استارتاپ ها و با استفاده از داده های ماهواره ایی بتوانیم به کشور مان خدمت کنیم .
العالم: در زمینه توسعه فناوری فضایی و استفاده صلح آمیز از فضا چه برنامه هایی دارید؟
یکی از اولویت های ما این است که ماهواره های بومی ما در مدار قرار بگیرد و بتوانند خدمات پایدار به جامعه بدهند و ملت ما از فضا بتواند استفاده کنند و منتج به رفاه جامعه شود در آیات قرآن بیش از 220 آیه در خصوص فضا داریم و اهمیت آن را خداوند در آیات قرآن اشاره کرده است و امیدواریم دستیابی به فضا منتج به توانمند شدن کشور شود .
دومین موضوع مهم همکاری مشترک با کشورهای منطقه است ما در هفته جاری به عنوان هماهنگ کننده بخش فضایی "گروه 77 " انتخاب شدیم . بعد از انقلاب این اولین هماهنگی است که به کشور ما داده شده که امیدواریم طی یک سال آینده این ظرفیت باعث تقویت همکاری های بین المللی در راستای حل چالش ها زیست محیطی شود.
تلاش آمریکا برای نظامی سازی فضا
العالم: چندی پیش روسیه در مورد تلاش آمریکا برای نظامی سازی فضا هشدار داد. ارزیابی شما از این مسأله چگونه است؟
در معاهدات قید شده که فضا میراث مشترک بشریت است به همه کشورها حق داده شده که این فضا و بستر برای توانمند سازی کشورشان استفاده کنند و تاکید شده که فضا بستر تاخت وتاز بخش نظامی نشود اما متاسفانه کشور آمریکا با تشکیل نیروی فضایی و تجهیز فضا عملا دارد فضا را بستر این حوزه می کند . ما امیدواریم و تاکید داریم که هم سازمان ملل و همه کشورها کمک کنند تا فضا فرصتی برای کمک به بشر شود نه فرصتی برای تهدید جوامع.