العالم - ایران / سیاسی
ایران و ارمنستان سال هاست روابط سیاسی خوبی دارند اما دوکشور هنوز شاهد تحرک جدی برای گسترش روابط اقتصادی نبوده اند؛ البته نسبت به سال های قبل اقداماتی انجام شده اما سطح روابط اقتصادی فعلی می تواند بسیار بیشتر از حجم کنونی باشد.
پس از استقلال ارمنستان در سال1991 روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ارمنستان و ایران، به تدریج در یک مسیر صعودی و برپایه گفتگوی فعال و همکاری های نزدیک در حوزه های مختلف در حال توسعه بوده است.
باید به این مسئله اشاره شود که دو کشور باید از تمامی راهکارهای موجود در جهت گسترش روابط دوجانبه و تامین منافع یکدیگر بیشتر از گذشته اقدام کنند. قطعا دو موضوع امنیت و انرژی در آینده روابط تهران- ایروان از اهمیت زیادی برخوردار خواهد بود و می تواند مسیر را برای تعاملات استراتژیک هموار کند.
ارمنستان با حدود 30 هزار کیلومتر مربع مساحت و سه میلیون نفر جمعیت در منطقه قفقاز با ترکیه، گرجستان، جمهوری آذربایجان و ایران هم مرز است. این کشور منطقه قفقاز جنوبی به دلیل هم مرز بودن با ایران از اهمیت ویژه ای در مراوادات اقتصادی برخوردار بوده و می تواند پلی میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اورآسیا باشد.
- اولین محرک جدی در تثبیت روابط
نخست وزیر ارمنستان در حالی برای اولین بار از زمان حضور در این سمت به تهران می آید که این سفر می تواند اولین محرک جدی در فرآیند توسعه بیشتر روابط دو کشور قلمداد شود. زمینه و بستر لازم برای گسترش روابط این دو همسایه در حوزه های مختلف به ویژه روابط اقتصادی مدتهاست که مهیا بوده اما لازم است برای تحقق این هدف اقدامات و سیاستهای عملی در ماههای آینده به اجرا درآیند.
نیکول پاشینیان که پس از انتخاب به عنوان نخست وزیر جدید ارمنستان بارها از توسعه روابط با تهران استقبال کرده، به نظر می رسد در برابر فشارهای آمریکا برای کاهش روابط با تهران مقاومت می کند و خواستار تحکیم روابط با تهران در زمینه های مختلف بوده است.
با توجه به روابط سرد ارمنستان با ترکیه و جمهوری آذربایجان، این کشور همواره در مسیر تقویت روابط با دیگر همسایگانش به ویژه ایران و گرجستان گام برداشته است.
در حال حاضر تحکیم روابط با ایران از جمله اولویت های اصلی نخست وزیر ارمنستان محسوب می شود. وی اخیرا روابط کشورش با ایران را درسطح بالا توصیف کرد و خواهان افزایش سرمایه گذاری و گسترش روابط گردشگری میان طرفین شد.
پاشینیان در حالی بر گسترش روابط با تهران تاکید داشته که به نظر می رسد با این اعلام وی به درخواست آمریکا برای کاهش روابط با ایران پاسخ منفی داده است.
- گسترش روابط اقتصادی اولویت اصلی
ایران و ارمنستان در حالی مصمم به گسترش روابط اقتصادی بوده اند که تاکنون اقدام جدی عملی برای رسیدن به این مهم انجا نشده است. سطح تجارت دو کشور تاکنون سالیانه از 300 میلیون دلار فراتر نرفته و در این راستا حجم صادرات و وارادات کالا میان طرفین با توجه به سابقه دیرینه روابط دو کشور بسیار اندک بوده است.
بیشتر حجم مبادلات دو کشور براساس تبادل انرژی است که از جمله این صادرات گاز ایران به ارمنستان و واردات برق از این کشور به ایران بوده است. همچنین برای نمونه بیش از شش هزار تن گوشت طی چهار سال اخیر از ارمنستان به ایران وارد شده است.
در این مقطع زمانی با توجه به مواجهه جمهوری اسلامی ایران با تحریم های غرب، ترسیم نقشه راه عملی برای افزایش مراوات اقتصای با کشور ارمستان می تواند منافع تجاری- اقتصادی قابل توجه ای برای ایران به دنبال داشته باشد.
قطعا فشارهای امریکا به ارمنستان برای عدم گسترش روابط اقصادی می تواند مانعی در این مسیر باشد اما تمایل تهران – ایروان و عزم مقامات دو کشور برای رسیدن به یک روابط اقتصادی با حجم بالا قطعا شرایط را حتی در مواجهه با فشارهای غرب به نفع دو طرف پیش خواهد برد.
گسترش فعالیت ها در منطقه آزاد اقتصادی 'مغری' نیز از جمله اقدامات در مسیر گسترش روابط اقتصادی خواهد بود. ارمنستان توان تبدیل شدن به یکی از راههای اصلی ترانزیت منابع انرژی و کالا از خلیج فارس به مقصد دریای سیاه و از آنجا به کشور های اروپایی را دارد. ارمنستان با قرار گرفتن در کُریدور خلیج فارس - دریای سیاه به عنوان کوتاه ترین مسیر استراتژیک برای دسترسی اتحادیه اروپا به بازارهای آسیا و بالعکس، به یک بازیگر مهم تبدیل شده است. این می تواند مسئله ای مهم برای ایران در این شرایط اقتصادی محسوب شود.
- پتانسیل دسترسی به بازار اتحادیه اورآسیا
عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اورآسیا که چشم انداز روشنی پیش رو دارد، می تواند نقش موثری در عبور ایران از تنگناهای اقتصادی ایفا کند. این اتحادیه که از جامعه اقتصادی اوراسیا ریشه می گیرد، در سال 2015 با امضای بلاروس، قزاقستان و روسیه آغاز به کار کرد. قرقیزستان و ارمنستان هم اندکی بعد در همین سال به عضویت کامل این اتحادیه درآمدند. ایران در اردیبهشت ماه سال گذشته توافقنامه ایجاد محدوده آزاد تجاری با این اتحادیه امضا کرد.
عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا امکان استفاده از تعرفه‌های تجاری، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تسهیل روابط اقتصادی با کشورهای اتحادیه را فراهم میکند. تراز تجاری ایران با مجموع کشورهای عضو این اتحادیه منفی است اما با عضویت در آن، انتظار می‌رود با تسهیل فرآیند صادرات و ایجاد بازارهای جدید، شاهد بهبود روابط تجاری با اعضای این اتحادیه باشیم. همکاری با این اتحادیه، امکان ارتباط تجاری با جمعیتی حدود 184 میلیون نفری را فراهم میکند. جمعیت فعال اقتصادی در منطقه این اتحادیه 94.3 میلیون نفر هستند و تولید ناخالص داخلی منطقه در مجموع 1.9 هزار میلیارد دلار است که 3.2 درصد GDP جهان را تشکیل می‌دهد.حجم تجارت میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال 2017 میلادی به 2.7 میلیارد دلار رسید.
از جمله اولویت اصلی در مسیر توسعه روابط اقتصادی میان ایران و ارمنستان، دسترسی ایران به بازار اورآسیا از طریق کشور ارمنستان است. این کشور می تواند به مسیر جدید و مهمی در زمینه صادرات و وارادات کالا برای ایران تبدیل شود. در بحبوحه مواجهه با تحریم ها، این شرایط مهیاست که ایران با گسترش روابط اقتصادی در مسیر توسعه روابط با کشورهای عضو اتحادیه اورآسیا نیز گام بردارد اما در این راستا باید اقدامات عملی جدی برای بهره بردن از این پتانسیل انجام شود. در این راستا باید شرایط زیرساخت ها در مسیر تزانزیت کالا میان دو کشور نیز بهتر شود.