العالم ـ گزارش
مطابق ضرب الاجل اعلام شده، گام سوم ایران درخصوص کاهش تعهدات برجامی با توجه به مهلت 60 روزه که 14 شهریور ماه به پایان می رسد، در کمتر از 48 ساعت دیگر یعنی روز جمعه 15 شهریور ماه 1398 آغاز خواهد شد و همان طور که مسوولان کشورمان به وضوح اعلام کرده اند بازگشت ایران به تعهدات کامل برجامی منوط به اجرای تعهدات طرف های برجام است.
حالا تا اجرایی شدن گام سوم کاهش تعهدات برجامی فرصت اندکی مانده است اگر چه فرانسه در تکاپوی اجرای تعهدات برجامی از سوی اروپا درزمینه راه اندازی سازوکار مالی "اینستکس" از جمله مساله خرید نفت ایران و امکان استفاده کشورمان از منابع مالی حاصل آن است، ولی بر اساس خبرهای منتشر شده تا این لحظه هنوز چیزی مشخص نیست و باید همچنان منتظر ماند تا گذشت زمان همه چیز را به طور قطعی آشکار کند.
این درحالی است که ایران بارها تلاش های خود را برای فرصت دادن به راهکارهای دیپلماتیک مبذول داشته به طوری که سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه در آستانه نزدیک شدن به پایان ضرب الاجل ایران برای برداشتن گام سوم اعلام کرد که اگر پیشنهادها و مذاکرات با طرف اروپایی به نتیجه برسد، جمهوری اسلامی ایران گام سوم را بر نخواهد داشت و اگر "شرایط قابل قبول و مطلوب باشد حتی ممکن است تا حدودی به چند ماه قبل برگردد."
پس از گذشت یک سال از خروج غیر قانونی و یکجانبه آمریکا از معاهده بین المللی برجام که پشتوانه قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را نیز با خود به همراه دارد، ایران از 18 اردیبهشت ماه 1398 مطابق با بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام کاهش تعهدات برجامی خود را در مقابل خلف وعده طرف های امضا کننده این معاهده آغاز کرد.
مطابق بندهای 26 و 36 برجام که برای موارد عدم اجرای تعهدات طرفین پیش بینی شده است، حالا تهران در برابر عدول کشورهای اروپایی از تعهدات خود، اقدامات گام به گام خویش را تا ملزم کردن طرف های مقابل به انجام تعهدات خود آغاز کرده است.
در گام اول پس از اعلام مهلت 60 روزه و خودداری طرف های متعهد در برجام به ویژه سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس از اجرای تعهدات خود، ایران اعلام کرد که دیگر به سقف ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ درصد متعهد نخواهد بود و از این سقف به هر میزان که بخواهد فراتر خواهد رفت.
در گام دوم که پس از پایان مهلت 60 روزه و در ۱۵ تیرماه از سوی مقامات رسمی کشورمان اعلام شد، تهران محدودیت سقف غنی‌سازی ۳.۶۷ درصد را لغو و خاطرنشان کرد که از این سقف عبور خواهد کرد و به سرعت به فاصله یک روز به سقف ۴.۵ درصد رسید.
در گام سوم نیز مهلت 60 روزه به طرف های برجامی برای اجرای تعهدات شان 14 شهریور ماه به اتمام خواهد رسید لذا مطابق گام های قبلی برداشته شده، اگر در این مدت باقی مانده طرف های اروپایی نتوانند و یا نخواهند به تعهدات خود عمل کنند، گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران محکم تر از قبل و البته مطابق معاهده برجام که چنین حقی را برای ایران قایل شده برداشته خواهد شد.
اگر چه مقامات کشورمان تا کنون به صورت رسمی در باره جزییات گام سوم سخنی به میان نیاورده اند اما گمانه زنی ها حاکی است که تغییر نسل سانتریفیوژها و افزایش معنادار تعداد آنها، عدم پایبندی به سطح غنی سازی ۴.۵ درصد، توسعه غنی سازی در نطنز، فردو و برداشتن محدودیت‌ها در تحقیق و توسعه از جمله گسترش نسل‌های سانتریفیوژ از جمله اقدامات ایران در گام سوم خواهد بود.
سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان در تازه ترین اظهار نظر خود در این خصوص اعلام کرده که ایران تنها در صورتی به اجرای کامل برجام بر می گردد که قادر به فروش نفت خود و دسترسی به عواید ناشی از آن به صورت کاملا قابل استفاده و بدون هرگونه محدودیتی باشد.
وی که دوشنبه یازدهم شهریورماه در صدر هیاتی اقتصادی وارد پاریس شده تا در ارتباط با برجام و آینده این توافق آخرین تلاش های دیپلماتیک را قبل از اجرای گام سوم با مقامات فرانسوی به انجام برساند، به روشنی تاکید کرده که اروپا در راستای تعهدات برجامی خود یا می باید از ایران نفت خریداری کند و یا معادل فروش نفت را به صورت خط اعتباری حدود ۱۵ میلیارد دلاری برای بازه چهار ماهه در اختیار ایران قرار دهد.
این سخنان یعنی توقع به حق ایران از اروپا در زمینه اجرای تعهدات برجامی در خصوص رفع تحریم های نفتی و مالی در ازای محدودیت های هسته ای است که تهران به رغم خروج آمریکا از برجام و خلف وعده طرف های مقابل، تا کنون به طور یکجانبه به آن پایبند مانده است.
لذا درصورت اجرایی نشدن مفاد برجام و رفع تحریم های ایران از سوی کشورهای اروپایی، در کمتر از 48 ساعت دیگریعنی 15 شهریور ماه، گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران با قاطعیت اجرایی خواهد شد.
نویسنده: احمد نیکنام