العالم _ ایران / سیاسی
"محمودرضا آقامیری" رئیس دانشکده هسته ای دانشگاه شهید بهشتی تهران در گفتگوی تفصیلی با شبکه العالم، درباره آخرین وضعیت کشور در زمینه دانش هسته ای توضیحاتی ارائه داد.
در ذیل مشروح این گفتگو آمده است؛
العالم: به زبان ساده می فرمایید هم اکنون جمهوری اسلامی چگونه و به چه میزان دانش هسته ای را در جهت توسعه کشور در خدمت گرفته است؟
با توجه به اینکه ایران از سال 1994 تقريبا در یک تحریم سنگین قرار داده شد، خودش تصمیم گرفت از لحاظ آموزش نیروی انسانی، دسترسی به آخرین پیشرفت های علمی و تجهیزات دست به کار شود. در عمده ترین این دانش ها و تخصص ها چرخه سوخت هسته ای قرار دارد از خود معدن تا پسماندداری یا مراحل تولید کیک زرد و یا تولید سوخت که چرخه ایران در این قسمت کامل است و قدرت برابری با اکثر نقاط جهان را دارد چرا که به جز سه کشور آمریکا روسیه و چین سایر کشور ها کل چرخه را در اختیار ندارند.
به عنوان مثال یکی غنی سازی، یکی معدن دیگری تنها استفاده از تکنولوژی را در اختیار دارند اما ایران خوشبختانه توانسته است چرخه سوخت را به اذعان آزانس بین المللی تکمیل کند و در قسمت های مختلف همچون کاربرد تجهیزات و نوسعه تجهیزات مثل تولید سانترفیوژهای نسل نو نیز قدرت خود را پیدا کند. در بخش کاربردها در داخل کشور همچون حوزه پزشکی هیچ مشکلی نداریم در تولید رادیو ایزوتوپ های مورد نیاز پزشکی هیچ مشکلی نداریم و وابستگی خودش از خارج را کاملا قطع کرده است و یا در بخش درمان نیز همینطور بعنوان مثال در ایجاد شتابدهنده های پزشکی یکی دو نمونه طراحی و ساخته شده است. در صنعت نیز ایران با دانش هسته ای ورود کرده و رشته ای به این نام داریم و در رقابت تنگاتنگ با کشورهای بزرگ دنیا هستیم و آنها نیز این موضوع را پذیرفته اند همین امر باعث گردیده است امروز آهنگ رشد مقالات علمی به بالاترین سطح خودش برسد.
یکی از مهمترین کارهایی که در این سال ها صورت گرفته و ما امیدواریم بتوانیم در این بخش به همسایه های خود در منطقه کمک کنیم تربیت نیروی انسانی است زیرا ما امروز هزاران نفر نیروی جوان تربیت شده با دانش هسته ای داریم که می توانند در همه زمینه ها با دانش هسته ای ایفای نقش کنند و این توانایی را داریم به جهت کمک به کشورهای همسایه برای بهره گیری از این دانش نیروی انسانی اعزام کنیم زیرا مطلع هستیم به برخی کشورها تکنولوژی را دادند اما به کارگیری نیروی انسانی بومی را نپذیرفته اند و ما می توانیم برای آنان نیروی انسانی تربیت کنیم.
العالم: در بحث پزشکی هسته ای وضعیت کنونی کشور به چه نحو است؟
در ارتباط با پزشکی هسته ای ما دو بخش داریم یکی تشخیص و دیگری درمان که در تشخیص دستگاههایی نیاز داریم همچون گاما کمرا و مهم تر از این ها رادیو ایزوتوپ هاییی است که در آن استفاده می شود. در این قسمت هم از لحاظ ساخت تجهیزات در دانشگاه تهران وارد عمل شدیم و در تولید رادیو ایزوتوپ ها نیز داخل کشور انجام صفر تا صد آن صورت می پذیرد در بخش درمان نیز دو بخش داریم که یکی رادیو تراپی با استفاده از دستگاه انجام می شود که با رادیو ایزوتوپهای تولید خودمان استفاده از آن صورت می گیرد.
العالم: وضعیت ما در استفاده از دانش هسته ای نسبت به دیگر کشورها چگونه است و چه جایگاهی درجهان و منطقه داریم؟
در مقایسه با کشورهای منطقه در رتبه اول هستیم و در مقایسه با جهان باید توجه داشت که طبق دستور ان پی تی یکسری کشورها اجازه فعالیت هسته ای داشتند چرا چون بعد از نامه انیشتن به رییس جمهور وقت آمریکا و ساخت و آزمایش بمب اتم و درک قدرت هسته ای اجازه فعالیت به کشوری ندادند مگر کشورهای وابسته به خودشان و در آن 5 کشوری که به دستور ان پی تی اجازه فعالیت دارند به جز امریکا چین روسیه انگلیس و فرانسه هیچ کشوری قرار نیست دانش هسته ای داشته باشد متاسفانه این 5 کشور تبدیل شده است به 11 کشور و در مقایسه جهان ایران به جز آن 5 کشور اصلی تنها کشوری است که توانایی استخدام فناوری هسته ای بومی را داشتیم. امروز در طراحی راکتور و در کاربرد آن در زمینه های مختلف مشکلی نداریم در تربیت نیروی انسانی نیز همینطور در این زمینه در مقایسه با کشور های رده دوم در این زمینه ما ششم و یا هفتم هستیم.
اگر به گزارش آژانس استناد کنیم ، آنها اعلام کردند به چه مناطقی که غنی سازی دارد مشرف است و کنترل کامل دارد. هیچ کشوری امکانات غنی سازی رو به کشور دیگر نمی دهد هیچ کشوری از رشد دانش و تکنولوژی هسته ای خود را به کشور دیگر منتقل نمی کند و هرچیزی که ما به دست آوردیم و مورد تایید آژانس است . ما در گذشته سرعت غنی سازی مان با سانترفیوژهای نسل اول به حدی بود که پذیرش آن سخت بود اما اکنون ما با سانترفیوژهای نسل اول تا 20 هزار سو کارغنی سازی انجام می دادیم.
العالم: در چه حوزه هایی باید این دانش رابخدمت دراوریم که هنوز به ان نرسیده ایم؟
امروز با سانترفیوژهای نسل جدید سرعت ما تا 20 برابر افزایش پیدا خواهد کرد همه این ها کار داخلی بوده است حتی در مواد اولیه سانترفیوژها در تحریم هستیم یعنی حتی آلومینیوم ساخت بدنه را نیز به ما نمی دهند و تحت نظر آژانس همه اینها از ساخت و مطالعات و تولید در داخل انجام شده است. در حقیقت آژانس تایید می کند که تمام موارد بومی و محلی طراحی و تولید می شود.
ما یکی از اصلی ترین کارهایی که باید انجام دهیم ساخت راکتورهای خودمان است راکتور دو و سه در دستورکار قرار گرفته طراحی آن در حال انجام است و بعد از ساخت راکتور مسئله سوخت آن است که در تولید سوخت هسته ای ما هم معادن را داریم که مهم ترین بخش است و هم قدرت تولید کیک زرد و چرخه کامل بعد از آنرا در این قسمت ما باید سرعت بیشتری را به کار ببریم و کار عملیاتی راکتور دو و سه شروع شود. یکی از کارهای مهمی که در دستور کار قرار گرفته پیشران های هسته ای است.
پیشران های هسته ای کاربردهای وسیعی دارند ازجمله کشتی ها و زیردریایی ها که جاهای کوچک اما نیازمند به انرژی زیاد بعنوان مثال ما نمی توانیم داخل یک زیر دریایی یک مخزن بزرگ گازوییل قرار دهیم و باید شکل آن کوچک شود و طبیعتا غنی سازی باید بالا برود و حجم راکتور غنی ساز کوچک شود که این موارد در دستور کار قرار دارد و باید جدی تر مورد پیگیری و انجام قرار گیرد.
در بکارگیری در صنعت ما نیاز به دستگاه ها و تجهیزاتی داریم که بخشی از آن به پایان رسیده است و بخش دیگر در حال انجام است. هم اکنون در همه فضاها کار بصورت سنگین صورت می گیرد و طبق الویت ها به نتیجه خواهد رسید و در حال حاضر الویت ما راکتور های دو و سه ، پیشران هسته ای و ساخت تجهیزات پزشکی است.
العالم: ایران تابحال سه مرحله کاهش تعهدات هسته ای انجام داده بفرمایید در هر مرحله در واقع ایران چه کرده است و معنای هر اقدام در هر مرحله چه بوده است؟
ایران یک تعهداتی در برجام داشت و پس از خروج آمریکا ما حدود یکسال و خورده ای صبر کرده بودیم و مهمترین حرف ما موضوع کاهش غنی سازی بود که ما آن را در مرز 3/4 نگه داشته بودیم و نباید بالا می رفت و حتی حجم تولیدی اگر بیشتر از یک حدی بود باید به خارج از کشور منتقل می شد و آنرا صادر می کردیم و دراین سال ها ما چند تن ماده آماده به خارج صادر کردیم .
بعد از خروج آمریکا از برجام ایران باید اولین قدمی که بر می داشت این بود که حجم تولید و غنی سازی را افزایش می داد که این کار را انجام دادیم. ایران عنوان کرد تولیداتش رو از 3/4 به 5 و خورده ای ارتقا می دهد و صادرات حجم اضافی به خارج از کشور را با خروج آمریکا از برجام انجام داد. و این مرحله تا جایی پیش خواهد رفت که سطح غنی سازی را ارتقا ببخشیم و حجم مواد آماده برای غنی سازی را بالا ببریم ،کیک زرد و گاز UFC را در داخل نگهداریم تا بتوانیم این کار را در داخل کشور انجام دهیم. مراحلی که انجام دادیم مراحل کندی بوده است صرفا برای نشان دادن این موضوع که اگر بخواهیم برگردیم می توانیم و اکنون نیاز است این کار سرعت پیدا کند.
العالم: به لحاظ فنی توضیح بفرمایید چرا نباید از تلاش های ایران در دانش هسته ای تلقی کرد که جمهوری اسلامی ایران دنبال دستیابی به سلاح هسته ای است؟
ایران با دو مسئله مهم روبرو است که بیشتر کشورهای جهان آن را نمی فهمند،ی کی مسئله شرعی است که از نظر رهبر انقلاب و فتوای ایشان انجام آن حرام است و بنده و سایر عنصرهای سازنده نباید به خودمان اجازه رفتن به آن سمت را بدهیم که این موضوع برای بیشتر کشورهای جهان قابل تصور نیست. فتوای حرام این امر یعنی ما هیچگاه به سمت تولید آن نمی رویم.
و مسئله دوم اینکه شما چه یک بمب داشته باشی و چه چندتا هیچ تفاوتی ندارد هم اکنون کره شمالی با تعداد بمب های در اختیار برای آمریکا تهدید به حساب می آید اما در مقابل تعداد بمب های آمریکا و روسیه هیچ است اگر بعنوان مثال در کره شمالی 100 بمب داشته باشد در اسرائیل 150 عدد بمب وجود دارد و ما به هیچ عنوان به آن توجه نمی کنیم.
برای اینها داشتن تکنولوژی آن مشکل است یعنی کشوری که بتواند راکتور هسته ای داشته باشد یعنی قدرت هسته ای دارد یعنی همان قدرتی که آنان از او هراس دارند را دارد اینها می دانند که ایران قصد ورود و تولید سلاح هسته ای را ندارد اما نمی خواهند از لحاظ تکنولوژی و دانش به آن ورود پیدا کند.
ما داریم کار خود را انجام می دهیم و پیش می رویم آنها حتی عنوان می کنند راکتور هسته ای هم نداشته باشید چرا چون کنترل زنجیره ای در راکتور وجود دارد و در بمب اتم این کنترل وجود ندارد و قطعا ساخت راکتور از بمب هسته ای سخت تر است. ما اکنون دانش ساخت راکتور را داریم اما در برنامه مان ساخت سلاح هسته ای وجود ندارد معنی آن این است که اگر قدرت و دانش تولید آن را داریم اما مبانی دینی جلویمان را گرفته است در صورتی که هیچ مشکلی برای ساخت آن نیست.
هم اکنون مگر هند و پاکستان این کار را انجام نداده اند اسرائیل و کره شمالی مگر این کار رو انجام ندادند مگر کره جنوبی نیز شروع به ساخت نکرد و بعد جلوی آن گرفته شد ولی ما معتقدیم زیر نظر آمریکا در حال ساخت است اما ما چون می خواهیم یک کار صلح جویانه مانند تولید انرژی انجام بدهیم با موانع مواجه شده می شویم.
العالم: آیا ایران بعد از توافق هسته ای از برنامه های خودعقب نشینی کرده است؟
ایران بعد از توافق هسته ای عقب نشینی نکرده بلکه برای بخشی از راستی آزمایی ها، یک مدت مشخصی سرعت خود را خیلی کم کرد. ما درحال انجام کارهای خودمان هستیم. درحال کار بر روی طراحی راکتورها هستیم و در بخش های مختلف کارها در حال انجام است. زیر ساخت های ما به گونه ای است که هر لحظه بخواهیم می توانیم برگردیم.
العالم: برنامه ایران برای گام چهارم کاهش تعهدات برجامی چیست؟
در مرحله چهارم باید طبیعتا بحث برجام بسته شود یعنی در مرحله چهارم ما باید برگردیم به مرحله ای که قبل از برجام بودیم. قبل از برجام سرعت غنی سازی و تولید سانتریفوژهای ما خیلی بالا بود لذا مرحله چهارم باید برگردیم به شرایط قبل از برجام. الان شرایط برای رسیدن به مرحله قبل فراهم شده و فقط باید حجم غنی سازی را بالا ببریم و اعتقاد من این است که ایران باید طراحی خودش را برای راکتور آب سنگین اراک انجام دهد و منتظر دیگران نباشد.
العالم: آیا ایران برنامه ای برای سلاح هسته ای دارد؟
اصلا سلاح هسته ای در برنامه ایران جایگاهی ندارد. تلاش ایران این است که به قدرت هسته ای صلح جویانه و صلح آمیز برگردد، ما درصدد دستیابی به تکنولوژی هسته ای صلح آمیز در زمینه پزشکی، صنعت و تولید انرژی برای مصارف مردم هستیم. ما را متهم می کنند که سوخت فسیلی دارید پس چرا می خواهید به انرژی هسته ای دست یابید، درحالی که آمریکا با وجود در اختیار داشتن منابع عظیم فسیلی {اولین تولید کننده نفت جهان}، 25 درصد انرژی مصرفی خود را از راکتورهای هسته ای تولید می کند و در فرانسه نیز این میزان 75 درصد است. استفاده از انرژی هسته ای به عنوان یک منبع قابل اعتماد و پاک مد نظر بسیاری از کشورها است. ما نیز معتقدیم که حد اقل باید 5 درصد انرژی مصرفی کشورمان را از این راه تولید کنیم همان طوری که باید درصدی را از انرژی خورشیدی و بخشی را نیز از نیروگاه های بادی تامین نماییم. ادعای اروپایی ها و آمریکایی ها در این خصوص که ایران در صدد برگشت به ساخت سلاح هسته ای است، کذب و غیر قابل قبول است.
العالم: آیا برای انرژی های دیگر هم برنامه ای داریم؟
ایران با یک میلیون و 648 هزار کیلومتر مربع وسعت، کشوری پهناور محسوب می شود. با توجه به وجود نعمت آفتاب فراوان در کشورمان، به سمت تولید سلولهای خورشیدی و نیروگاههای خورشیدی حرکت کرده ایم. حداقل بیش از 3 هزار مگاوات از نیاز کشور به برق قرار است از انرژی خورشید تهیه شود. در مناطقی از کشور به علت وزش بادهای مناسب می توانیم از ظرفیت نیروگاههای بادی استفاده کنیم. در کنار این منابع طبیعی، معادن اورانیوم را نیز داریم که دلیلی برای عدم استفاده از آن وجود ندارد. منابع نفت و گاز فراوان نیز در کشورمان وجود دارد که در حال استفاده از آنها هستیم. ما فکر می کنیم 20 هزار مگاواتی که برای تولید انرژی هسته ای در مجلس تصویب شده باید محقق شود و البته ما قدرت و توان این کار را هم داریم و هیچ مشکل و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. اگر کشورهای اروپایی و توسعه یافته در این خصوص با ما همکاری کردند با آنها ادامه همکاری خواهیم داد در غیر این صورت خودمان قانون تصویب شده در مجلس را اجرا می کنیم.
العالم: نظر شما درباره اقدام کشورهای حاشیه خلیج فارس برای ساخت نیروگاه های هسته ای چیست؟
درباره نفت، طبیعتاً کشورهایی مانند امارات و عربستان به علت جمعیت کمتر در مقایسه با ایران، مصرف داخلی کمتری نیز از نفت دارند که حدود یک دهم مصرف داخلی ایران است. اما چرا به سمت انرژی هسته ای و نیروگاه هسته ای رفته اند؟ عربستان در آینده نزدیک حداقل سه نیروگاه هسته ای افتتاح می کند. امارات هم برنامه هایی در این زمینه دارد. پس چرا این استدلال و موضع گیری برای ایران است؟
این موضوع را با کشورهای عربستان و امارات هم مطرح کنند که چرا به سراغ انرژی هسته ای رفته اند در حالیکه نیازشان هم چندان زیاد نیست. جمعیت سه میلیونی امارات و جمعیت هشتاد میلیونی ایران را در نظر بگیرید. مصرف برق سه میلیون نفر در مقایسه با هشتاد میلیون نفر به چه میزان است؟ چرا به سمت ساخت نیروگاه های هسته ای حرکت کرده اند؟ چرا در این زمینه سرمایه گذاری های کلانی انجام داده اند؟ چرا شرکتهای بین المللی مجری نیروگاههای هسته ای به اماراتی ها و عربستانی ها اجازه نمی دهند در ساخت و بهره برداری از نیروگاههای هسته ای خودشان نقشی داشته باشند؟
البته ما حاضریم در این خصوص به آنها آموزش دهیم. عربستان همسایه ما و کشوری مسلمان است و اگر نیاز داشته باشند ما برای آموزش مراحل ساخت و راه اندازی نیروگاه هسته ای می توانیم به آنها کمک کنیم. به هر حال چرا اگر این کار مشکل دارد، برای آنها مسئله ای نیست اما برای ما مشکل دارد؟ عربستان حتی یک گرم اورانیوم ندارد اما ما حداقل هشت معدن اورانیوم در داخل کشور داریم که باید از آنها استفاده کنیم. چطور فرانسه اورانیوم از نامیبیا و قزاقستان خریداری و ذخیره سازی و انرژی هسته ای تولید می کند اما ایران که خود صاحب معادن کافی از این ماده است نباید این کار را انجام دهد؟ با توجه به اینکه عربستان و امارات علیرغم وجود منابع سرشار نفت و گاز به سمت انرژی هسته ای رفته اند دیگر این توجیه که ایران نباید به علت برخورداری از این منابع به سمت تولید انرژی هسته ای برود، قابل قبول و پذیرش نیست. همچنین خطر راکتور ایران یک دهم خطر راکتورهایی است که آمریکا در حال ساخت آن در عربستان و امارات است. با توجه به شرایط جغرافیایی محل استقرار راکتورها در این دو کشور، اگر اتفاقی مانند فوکوشیما رخ دهد، قابل کنترل نیست و کل منطقه تعطیل می شود.