العالم _ ایران / سیاسی
علیرضا زاکانی؛ کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری با شرکت در ویژه برنامه انتخاباتی شبکه العالم تحت عنوان «انتخاب ایرانی»، به سوالاتی پیرامون «سیاست خارجی» پاسخ داد.
مهمترین موضوعات مطرح شده در این برنامه:
* بررسی چالش ها و فرصت های جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین المللی
* برجام و چالش های پیش رو؛ مذاکرات وین فقط در مورد برجام و برنامه هسته ای است و اصلا ربطی به مسائل منطقه ای، دفاعی و یا سایر موارد نخواهد داشت.
* بررسی روابط با همسایگان مخصوصا 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس
* جایگاه محور مقاومت
* بررسی چالش های اصلی تحول و توسعه روابط ایران با شرق
* نقاط قوت جمهوری اسلامی در عرصه بین الملل
* راهکار مقابله با فشارهای آمریکا علیه ایران
* عادی سازی روابط برخی کشورها با رژیم صهیونیستی
* مقابله با رویکردهای ضد ایرانی رژیم اشغالگر قدس
مشروح گفتگو به شرح ذیل است؛
العالم: اولین سوال مربوط به مذاکرات وین است جمهوری اسلامی ایران مذاکرات با گروه 4+1 در وین را آغاز کرده و هدف از این مذاکرات لغو تحریم ها و بازگرداندن روح تازه به توافق برجام است. تا این لحظه ای که با شما در حال سخن گفتن هستیم مذاکرات به نتیجه ای نرسیده است. در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری برنامه شما برای این مذاکرات چیست؟ از سوی دیگر اگر آمریکا تحریم ها را لغو نکند، برنامه شما چیست؟
زاکانی: ما تعهداتمان را در برجام انجام دادیم و در حال حاضر به دنبال این هستیم که چرا اروپا و آمریکا به تعهدات خود عمل نکرده اند و مذاکره برای این موضوع در حال انجام است، البته اروپا و آمریکا در یک فشاری قرار دارند زیرا که طرحی را مجلس در 12 آذر ماه تصویب کرد که بر اساس آن بدلیل خروج آمریکا از برجام وهمینطور عمل نکردن اروپایی ها به تعهداتشان ایران بخشی از اقدامات داوطلبانه خود را محدود نماید،لذا ما مذاکرات را از موضع مطالبه ادامه خواهیم داد و این اروپا است که باید به وظایف خود عمل کند اما در مورد آمریکا شرایط متفاوت است و بحث این است که آمریکا با چه شرطی به برجام برگردد و شرط ما برای بازگشت آمریکا لغو همه تحریم ها است و دادن ضمانت های حقوقی و راستی آزمایی ماست. اگر چنین اتفاقی بیفتد آمریکا می تواند به برجام برگردد ضمن اینکه این مذاکرات فقط در مورد برجام و برنامه هسته ای است و اصلا ربطی به مسائل منطقه ای، دفاعی و یا سایر موارد نخواهد بود و تکلیف همه معلوم است و ابهامی وجود ندارد.
* بزرگترین چالش ما انفعال سیاست مداران ما است
العالم : مهم ترین چالش ها و فرصت های جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین المللی در شرایط فعلی چیست؟
زاکانی: بزرگترین چالش ما انفعال سیاست مداران ما است بدین معنی که ما در عرصه بین المللی خودباختگی داریم به جای خود باوری، بزرگترین فرصت ما عمق استراتژیک ماست به علاوه ایرانیان خارج کشور.
*انقلاب اسلامی شرایطی را ایجاد کرده که روابط باید بر اساس منافع دوطرف و همراه با احترام رقم بخورد
العالم: آیا برنامه ای برای حل این چالش ها و فرصت ها دارید؟
زاکانی: موضع ما تغییر رویکرد سیاست خارجی از یک موضع انغعال به موضع فعال و هوشمند است و دراین تغییر رویکرد اساس را بر15کشورهمسایه خود گذاشته ایم به عنوان یک اولویت جدی و بعد بر محور مقاومت و کشور های اسلامی تاکید ویژه داریم در کنار آن توجه به ظرفیت هایی که درقدرت های شرقی وجود دارد مثل مثل روسیه وچین و ایجاد یک پیمان هایی که در این پیمان ها مراوده منطقی و بلند مدتی را داشته باشیم و نکته بعدی توجه به تعامل درست با غرب است برخی سیاست مداران ما مراوده با غرب را با نگاه شاگرد و مربی دنبال می کردند ولی بنده معتقدم که این نگاه مربوط به گذشته است و در قرن بیست و یک انقلاب اسلامی شرایط را ایجاد کرده که روابط بر اساس منافع دوطرف و همراه با احترام باید رقم بخورد.
آمریکا هم تا زمانی که مقصود و هدفش ریشه کنی ملت ایران باشد حتما ناکام خواهد بود و تعامل با آمریکا مثل سایر کشور ها تا زمانی که این دیگاه در آمریکا حاکم باشد اصلا معنی ندارد.
*توصیه ما به عربستان این است که اشتباه خود را بپذیرد
العالم: 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس رویکرد های مختلفی نسبت به ایران دارند برنامه شما برای تعامل و مناسبات با این کشور ها چیست؟
زاکانی: اساس برنامه ما مبتنی بر یک مواجهه فعال و دقیق با این کشور هاست و اینکه با کاهش تنش بتوانیم زمینه همکاری مشترک برای حفظ منافع دو طرف و امنیت منطقه به صورت پایدار را فراهم کنیم برخی از این کشور ها دارای سیاست های غلط و نادرستی هستند مثل عملکرد عربستان در یمن ، توصیه ما به عربستان این است که اشتباه خود را بپذیرد و دست از جنایات خود در یمن بردارد و لذا یک نگاه منطقی داریم و به دنبال بالابردن سطح روابط خود با این کشور ها هستیم.
* اولویت من اصلاح در وزارت خارجه است/ در حال حاضر دستگاه دیپلماسی منفعل، معیوب و ناقص است
العالم: اولویت سیاست خارجی شما چیست ؟ اولین اقدام پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری به ویژه در زمینه سیاست خارجی چیست ؟
زاکانی: اولویت من اصلاح در وزارت خارجه است و این که روابط اقتصادی و فرهنگی را نیز در تعاملات با سایر کشور ها پایه ریزی کنیم مثلا ما در حال حاضر در تنها در عراق و افغانستان یک رایزن اقتصادی داریم این در حالی است که ترکیه تنها در عراق 22 رایزن اقتصادی دارد لذا برنامه ما این است که در عین تعامل با 15 کشور همسایه و کشور های محور مقاومت یک سهم بری منطقی بر اساس منافع ملی از روابط متقابل داشته باشیم لذا وزارت خارجه را طوری اصلاح خواهم کرد تا امکان بهره مندی در سایر نقاط جهان را برای مردم ایران هم نماید. ما در حال حاضر دچار یک دستگاه دیپلماسی منفعل، معیوب و ناقص هستیم که هم باید خود را اصلاح کند و هم در مواجه مثبت با ظرفیت های خارجی ومنطقه ای نهایت فرصت را برای داخل کشور و منافع ملی ما بخرد.
*ستون فقرات تعاملات ما در بخش هایی اختصاص به محور مقاومت خواهد داشت
العالم: در سیاست خارجی دولت شما جایگاه محور مقاومت چگونه خواهد بود و اینکه چه تغییراتی در رابطه ایران با محور مقاومت خواهیم دید؟
زاکانی: محور مقاومت یک محور رکنی است یعنی ستون فقرات تعاملات ما در بخش هایی اختصاص به محور مقاومت خواهد داشت که علاوه بر توسعه امنیت باید کمک کند به توسعه اقتصاد ، توسعه فرهنگ و یک پیوستگی بین ملت ها و شرایط را به سمتی ببرد که بتواند برای ما یک توانمندی بی نظیری را خلق نماید که یک سر آن در خلیج فارس و یک سر آن در منطقه مدیترانه است و این اقتضائات را برای ما فراهم کند متاسفانه نوع مواجهه با این کشور ها همیشه از سر سیری بوده ودر سیاست خارجی جایگاه کمی داشته اند به نظر من یک فرصت بسیار جدی است که بتوانیم این محور را تقویت کنیم و امکان بهره مندی را برای ملت های این کشور ها به ارمغان بیاوریم.
*به هیچ وجه از منافع ملی خود نمی گذریم
العالم: از نظر شما چالش های اصلی تحول و توسعه روابط ایران با شرق چیست و برنامه مشخصی برای توسعه این روابط دارید؟
زاکانی: فرهنگ غلط غرب پرستی است یعنی ما با سلسله عناصر و ساختارهایی مواجه هستیم که تنها عقربه شان به سمت آمریکا و اروپا می چرخد ضدیت ما با آمریکا به دلیل نوع رفتارهای غلط ان ها است ما نفی اروپا نمی کنیم و نسبت به آن ها دنبال تعامل دو طرفه محترمانه و شفاف هستیم.
ما به هیچ وجه از منافع ملی خود نمی گذریم و دنبال سلطه گری نیستیم و سلطه پذیری را هم نمی پذیریم اما ناظر به توجه به شرق این رسوبات ذهنی زنگ زده ما را به غرب به صورت افراطی چسبانده که باید ما منطق درستی برای تعامل با غرب و منطق سازنده ای برای ارتباط باشرق داشته باشیم.
* نگاه توامان به میدان و دیپلماسی به عنوان مولفه های قدرت
العالم: در دولت خود چه دیدگاهی نسبت به نقاط قوت جمهوری اسلامی ایران خواهید داشت، منظورم توانمندی موشکی و حضور ایران در برخی از کشورهای منطقه در کنار محور مقاومت است، دیدگاه نسبت به این توانمندیها چه خواهد بود و چگونه از آن استفاده خواهد شد؟
زاکانی:نوع مواجهه ما با این مسائل، مواجهه منطقی خواهد بود. در مواجهه منطقی، قدرت نرم، نیمه سخت و سخت با یکدیگر تجمیع و منجر به تولید یک قدرت مشترک با هم افزایی بالا می شود. میدان و دیپلماسی دارای پیوستگی عمیقی هستند. یعنی اگر میدان وجود نداشته نباشد، دیپلماسی شعاری توخالی بیش نخواهد بود و اگر دیپلماسی نباشد، موفقیت میدان، مقطعی است و استمرار نخواهد داشت. همچنین اگر این دو مقوله مهم زمینه انتقال پیوسته فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی را فراهم نکند، بعد از گذشت دوره ای کوتاه اساس کار از بین خواهد رفت. می توان گفت این دو موضوع بسیار درهم تنیده هستند و ضروری است که با هم دیده شوند. یعنی اگر ما قدرت دفاع از خود را نداشته باشیم، قدرت چانه زنی در عرصه بین المللی هم نخواهیم داشت. مواجهه ما با ترور ناجوانمردانه شهید سلیمانی و بمباران پایگاه عین الاسد، هیمنه آمریکا را در هم شکست و عملاً برای دیپلماسی ایران ظرفیت بزرگی ایجاد کرد.
* تقویت توان داخلی و دیپلماسی فعال، راهکار مقابله با فشارهای آمریکا
العالم: هر دولتی که پس از انقلاب اسلامی ایران، در آمریکا قدرت را به دست گرفته، فشارها بر ایران را افزایش داده است. برنامه شما برای مقابله با این فشارها چیست؟
زاکانی: مهمترین راه حل برای مقابله با فشارها، قوی شدن است. ما اگر در داخل کشور قوی شویم، این فشارها بی تاثیر خواهد شد. علاوه بر این باید در خارج از کشور هم دیپلماسی فعالی داشته باشیم. هم در بخش عمومی و مواجهه با افکار عمومی ملتها باید یک عقبه و عمق بینشی را در حمایت ملتها از کشورمان فراهم کنیم و هم در مواجهه با دولتها باید بگونه ای رفتار کنیم که طرف مقابل را مانند یک شطرنج باز، کیش و مات کنیم. درخصوص آمریکا، حقد و کینه این کشور برای ما مشخص است، هم نباید فریب او را بخوریم و هم باید مسیری را طی کنیم که این حقد و کینه نسبت به ما بی تاثیر شود و در نهایت آمریکا به این نتیجه برسد که متوجه شود اقداماتش علیه ما بی ثمر است و دچار یاس و ناامیدی در این زمینه شود و دست از رفتار غلط خود بکشد.
* پرونده عادی سازی با تحولات اخیر در غزه،کرانه باختری و سرزمینهای 1948 عملاً بسته شد
العالم: اخیراً برخی کشورهای عربی در فرآیند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی قرار گرفته اند. اساساً دیدگاه شما در این زمینه چیست و چه برنامه هایی برای مقابله با رویکردهای ضد ایرانی رژیم صهیونیستی دارید؟
زاکانی:بزرگترین پاسخ معتبری که این حرکت ناصواب گرفت، اتفاقاتی بود که اخیراً در نوار غزه، کرانه باختری و سرزمینهای اشغالی 1948 رخ داد. به نظر من، پرونده عادی سازی روابط، با این رخداد، عملاً بسته شد. کشورهای سازشکار هم یا به این نکته پی برده اند و یا پی خواهند برد که اشتباه بزرگی مرتکب شده اند. رژیم صهیونیستی در معرض نابودی است و بزودی از درون متلاشی خواهد شد. عادی سازی روابط که حتماً محکوم است. منطق ایران برای مواجهه با رژیم اشغالگر صهیونیستی این است که خود ملت فلسطین انتخابات را برگزار کنند، مسیحیان و یهودیان و مسلمانان این کشور هر کسی را انتخاب کردند، مورد احترام خواهد بود. اما اینکه عده ای بیایند و برای خودشان جا خوش کنند و جنایت کنند و صاحبخانه را بخواهند بیرون کنند و بی احترامی به حریم مقدس و قبله اول مسلمین کنند، این جرمی نابخشودنی است.
* 15 کشور همسایه، هدف جدی و اساسی برای صادرات
العالم: ایران از طریق خشکی و دریا با 15 کشور همسایه است که روابط با این کشورها نیاز به گسترش دارد، برنامه شما برای گسترش روابط با این کشورها چیست، آیا عددی در خصوص میزان تبادلات با این کشورها در چهارسال اول ریاست جمهوری در برنامه شما وجود دارد؟
زاکانی: سال 1398 میزان 1143 میلیارد دلار واردات این 15 کشور بود و یا در حوزه پتروشیمی طی پارسال، 134 میلیارد دلار واردات این کشورها بود که سهم ایران در 1143 میلیارد دلار 23 میلیارد دلار و حدود 2 درصد، و سهم ما در 134 میلیارد دلار، 3 ممیز 9 دهم میلیارد دلار بوده است. یعنی ما عددی را به عنوان سهم جدی خودمان در منطقه نداشتیم و این یک فرصت جدی برای ما خلق کرده که اگر در این خصوص دقت کنیم می توانیم از این فرصت جدی برای خودمان استفاه کنیم و ظرفیت های خالی داخل کشور را فعال کنیم که محصول و خروجی آن در صادرات بتواند هم به نفع مردم در منطقه باشد که با یک ارزش افزوده ای در داخل کشور و با یک قیمت تمام شده مناسبی در خارج کشور بتوان آن را عرضه کرد. لذا این 15 کشور هم هدف جدی و اساسی ما برای صادرات هستند که بتوانیم یک کار جدی بکنیم و بعد هم برای تعاملات اقتصادی که بتوانیم تعاملات دو طرفه خودمان را جوری حرکت بدهیم که بخش زیادی از نفی تحریم و بی اثر کردن تحریم هم با همین مراودات قابل انجام است.
* گسترش روابط با کشورهای آمریکای لاتین و کشورهای آفریقایی
العالم: به نظر شما موانع اصلی بر سر راه گسترش روابط ایران با کشورهای آمریکای لاتین چیست؟ آیا برنامه مشخصی برای گسترش روابط با این کشورها دارید؟
زاکانی: یک بخشی از برنامه ما معطوف به فرصت های کم نظیری است که در آفریقا و آمریکای لاتین است که ما باید برای هر منطقه اختصاصات خاص آن منطقه را در نظر بگیریم و برای همه این پتانسیل هایی که آنجاست بتوانیم با یک مهم و اهم کردن به اهم آن بپردازیم و به نتیجه برسیم. آمریکای لاتین منطقه فوق العاده متنوع و دارای امکانات و اقتضائاتی است همانند آفریقا که آن نیز چنین وضعیتی دارد. همه دارند حرکت می کنند بروند آنجاها سرمایه گذاری کنند، ارتباط می گیرند و تعامل برقرار می کنند. متاسفانه دیپلماسی ما خواب، خموده و دچار یک انفعال است و فقط معطوف شده به یک موضوع و آن هم برجام است. البته ما هم این یک موضوع (برجام) را به صورت جدی دنبال می کنیم و هم موضوعات مختلفی را روی میز می گذاریم که بتوانیم از همه اقتضائات و توانمندی ها در جهت منافع ملی خودمان استفاده کنیم از این جهت آمریکای لاتین، آفریقا، آسیای جنوب شرقی و اوراسیا مناطقی هستند که ما می خواهیم علاوه بر همسایگان خودمان، روی آنها نیز سرمایه گذاری ویژه ای انجام دهیم.
العالم: آفریقا به عنوان سرزمین فرصت ها معروف است در حالی که ایران سهم چندانی در تجارت با آفریقا نسبت به رقبای منطقه ای و جهانی ندارد، آیا برنامه قابل سنجش و مدون و منظمی برای گسترش روابط با آفریقا دارید؟
زاکانی: رویکرد ما تمرکز بر کانون های موثر جهان است. مثلا اگر در اوراسیا 1900 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی آن است و 850 میلیادر دلار مراوده مالی و اقتصادی دارند که 350 میلیارد دلار آن واردات این 5 کشور اوراسیایی است، سهم ایران 2 ونیم میلیون دلار است که از این میزان ما 600 هزار دلار آن را صادر و بقیه را نیز وارد کرده ایم یعنی سهم ما در این حوزه در واقع درحد صفر است. حالا این را در حوزه آفریقا اگر بخواهیم بررسی کنیم به طور کلی ما در بسیاری از کشورهای آفریقایی اصلا سفارتخانه و امکانات نداریم این فرایند یعنی هیچ و این که این منطقه را رها کرده ایم.
کاری که ما در حوزه سیاست خارجه انجام خواهیم داد با بهره مندی از ظرفیت هایی که خلق می کنیم برای خود وزارت خارجه به صورت فعال در کشورهایی که سفارت خانه نداریم یا مشکلات متعدد داریم، از خود ایرانیان خارج از کشور و از کسانی که دغدغه کار و تلاش دارند، از ایرانیان عزیز استفاده می کنیم و می توانیم پل میانبری را بزیم به این ظرفیت ها و این شرایط مهیا است و امیدواریم که ان شاء الله سیاست خارجی ما یک سیاست خارجی باشد که بتواند هم از ظرفیت های حاکمیتی، هم ظرفیت های حکومتی و هم از ظرفیت های مردمی به نحو احسن استفاده کند.