العالم _ ایران / سیاسی
احمد کاظمی، با اشاره به سفر رییس جمهور تاجیکستان به ایران و با تأکید بر اهمیت احیای ظرفیت مغفول‌مانده کشورهای آسیای مرکزی به ویژه تاجیکستان در مبادلات تجاری و اقتصادی، گفت: نکته‌ای که مطرح است اینکه اساساً آسیای مرکزی از منظر ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و همچنین ترانزیتی به دلیل موقعیت حساسی که بین سه تمدن روسی، چینی و اسلام قرار دارد، یک منطقه مهم محسوب می‌شود.
کارشناس ارشد مسائل اوراسیا با بیان اینکه نقش ژئوپلیتیکی این منطقه در اتصال این تمدن‌ها و فرهنگ‌ها بسیار مهم است، اضافه کرد: کشورهای آسیای مرکزی در «کانون بیضی استراتژیک انرژی» که توسط اقتصاددانان و کارشناسان انرژی مطرح می‌شود، قرار دارند. این کانون خلیج‌فارس، بخش‌هایی از اوراسیا و همچنین آسیای میانه را در برمی‌گیرد، به همین دلیل زمینه بسیار خوبی برای همکاری میان ایران و کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد.
دولت سیزدهم به اهمیت همکاری‌های ایران و کشورهای آسیای میانه واقف است
وی تأکید کرد: دولت سیزدهم ، با درک وجود زمینه‌های همکاری میان ایران و تاجیکستان، با امضای قرارداد سوآپ گازی ترکمنستان از طریق ایران به جمهوری آذربایجان، نشان داد که به اهمیت همکاری‌های انرژی میان ایران و کشورهای آسیای مرکزی، واقف است. متاسفانه قرارداد سوآپ گازی ترکمنستان از ایران به ترکیه که در سال‌های گذشته بین دو کشور امضاء شد، به دلیل بروز اختلافات، متوقف شده بود.
کاظمی با اشاره به اهمیت احیای این سوآپ گازی، البته این بار به مقصد جمهوری آذربایجان،گفت: این مدل می‌تواند درباره سوآپ گاز ازبکستان و قزاقستان از مسیر ایران به ترکیه، جمهوری آذربایجان و بندر خارک اجرا شود. این موضوع از این جهت اهمیت دارد که کشورهای آسیای مرکزی به ویژه کشورهای نفت‌خیز مثل قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان مسیرهای مشخصی که برای انتقال انرژی دارند؛ اما این مسیرها تنها محدود به مسیرهای روسیه و چین می‌شود.
این کارشناس حقوق بین‌الملل بیان داشت: در سال‌های اخیر به دلیل جنگ شدید انرژی بین روسیه و کشورهای اروپایی و آمریکا تمایلی از سمت کشورهای اروپایی برای استفاده از مسیر روسیه وجود ندارد و از سرمایه‌گذاری در این خصوص استقبال نمی‌کنند. البته اتکای این کشورها صرفاً به مسیر چین می‌تواند از تنوع بازار انرژی این کشورها بکاهد.
وی ادامه داد: علاوه بر این طرح‌هایی هم که برای انتقال انرژی به سمت پاکستان و افغانستان در قالب پروژه‌هایی مثل تاپی مطرح بوده، به دلیل اینکه برخی مناقشات و ناامنی‌ها در این محیط وجود دارد، تا الان تحقق پیدا نکرده است.
ایران، امن‌ترین مسیر برای انتقال انرژی آسیای مرکزی به اروپا است
وی در ادامه افزود: به اذعان کارشناسان یکی از با صرفه‌ترین و ساده‌ترین مسیرها، مسیر ایران است. به دلیل اینکه نفت و گاز این کشورها از طریق ایران به روش سوآپ و تهاتر و یا از طریق خطوط لوله مثل خط لوله ترکمنستان، ایران و ترکیه به بازارهای جهانی منتقل شود.
کاظمی با بیان اینکه دریای خزر یک دریای زلزله‌خیز و بسته خواند که آلودگی‌های نفتی به شدت می‌تواند، شرایط این دریا را بحرانی‌تر کند؛ اظهارداشت: به رغم تبلیغاتی که از سوی برخی محافل و رسانه‌های اروپایی و غربی مطرح می‌شود، مسیر جایگزینی برای انتقال انرژی کشورهای آسیای مرکزی از طریق دریای خزر و قفقاز به سمت ترکیه و اروپا وجود ندارد.
وی با تاکید بر اینکه اهداف کریدور جعلی زنگه‌زور، انتقال انرژی از آسیای مرکزی و بستر دریای خزر به سمت جمهوری آذربایجان و ترکیه است، ادامه داد: به دلیل این آلودگی‌ها، ایران موافق عبور خطوط لوله از بستر دریای خزر نیست در چنین شرایطی از منظر حقوقی، امکان احداث خطوط لوله از بستر دریای خزر به سمت قفقاز وجود ندارد. کما اینکه تلاش‌های ترکیه، کشورهای اروپایی و آمریکا در قالب کریدور تورانی ناتو (کریدور جعلی زنگه‌زور) شکست خورده است.
این کارشناس ارشد مسائل اوراسیا با بیان اینکه ایران بهترین گزینه برای انتقال انرژی از کشورهای آسیای مرکزی از جمله قزاقستان و ترکمنستان به بازارهای جهانی است، گفت: این موضوع فرصت بسیار خوبی برای دولت سیزدهم است، دولت توسعه سیاست همسایگی را در اولویت قرار داده و دیپلماسی انرژی و دیپلماسی اقتصادی را با محوریت انرژی و ترانزیت با کشورهای آسیای مرکزی دنبال می‌کند تا ظرفیت‌های گسترده و بالقوه‌ای که در این کشورها وجود دارد و بعد از فروپاشی شوروی تا الان مغفول مانده و تحقق پیدا نکرده، محقق شود.
سفر رییس جمهور تاجیکستان، فرصتی برای توسعه روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی
وی با تأکید بر اینکه اساساً کشورهای آسیای مرکزی در کانون سیاست ایران مبنی بر توسعه روابط با همسایگان قرار دارند، اضافه کرد: این کشورها دارای اشتراکات تاریخی، فرهنگی و دینی با ایران هستند و ظرفیت‌های گسترده‌ای برای همکاری‌های منطقه‌ای با ایران در حوزه انتقال انرژی به بازارهای جهانی دارند. علاوه بر این موقعیت ژئوپلیتیک و ترانزیت کشورهای آسیای میانه، مکمل ژئوپلیتیک ایران و بالعکس هستند.
کاظمی اظهار کرد: کشورهای آسیای مرکزی و ایران در کانون برخی از کریدورهای بین‌المللی ترانزیتی مثل «دالان شمال - جنوب» و «طرح یک جاده – یک کمربند چین» قرار دارند و با توجه به زیرساخت‌های خوبی که به ویژه از لحاظ ریلی و جاده‌ای در این کشورها وجود دارد و ارتباط جنوب ایران از طریق ریل و راه آهن به شمال شرق، سرخس و ترکمنستان، فرصت بسیار مهمی برای توسعه همکاری‌های ترانزیتی ایران با کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد.
این کارشناس حقوق بین‌الملل ادامه داد: ضمن اینکه تهدیدات مشترکی در منطقه برای ایران و کشورهای آسیای مرکزی در زمینه تروریسم، افراطی‌گری، قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان وجود دارد و در عین حال منافع مشترکی از منظر سیاسی، از جمله در مورد استقرار دولت با ثبات و فراگیر از منظر قومی و مذهبی در افغانستان وجود دارد. در چنین شرایطی، حضور و سفر رئیس جمهور تاجیکستان به ایران را می‌توان از منظر توسعه روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی، از بُعد منطقه‌ای مورد ارزیابی قرار داد.
وی با اشاره به سفر اخیر سرلشکر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به تاجیکستان و افتتاح کارخانه تولید پهپاد ایرانی ابابیل ۲ گفت: سفر آقای امامعلی رحمان پس از افتتاح کارخانه تولید پهپاد ایرانی ابابیل ۲ در تاجیکستان نشان دهنده یک اراده جدی سیاسی میان مقامات دو کشور برای توسعه روابط است.
تلاش مثلث سعودی، رژیم صهیونیستی، امریکا برای ایجاد محور ناامنی در آسیای میانه
کاظمی با اشاره به اشتراکات دو کشور اضافه کرد: این موضوع از این جهت اهمیت دارد که تاجیکستان به عنوان تنها کشوری که در آسیای مرکزی علاوه بر اشتراکات دینی، از منظر زبانی دارای اشتراکاتی با ایران است. این کشور همچنین جایگاه ویژه‌ای در سیاست‌های ایران دارد.
وی ادامه داد: طی سال‌های گذشته، خصوصاً یک دهه اخیر، تحرکاتی از سوی نیروهای ثالث به ویژه آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی در جریان بوده که در روابط برادرانه و دوستانه ایران و تاجیکستان خلل ایجاد کنند.
این کارشناس ارشد مسائل اوراسیا اضافه کرد: چنانکه تحرکات بعدی بعضی از این کشورها مثل عربستان نشان داد، تصوراتشان این بوده که هرچقدر واگرایی میان ایران و تاجیکستان را توسعه بدهند، می‌توانند به نقشه‌های خودشان در آسیای مرکزی از جمله توسعه افراط‌گرایی در تاجیکستان و توسعه ناامنی از افغانستان به آسیای مرکزی و مرزهای روسیه و چین جامه عمل بپوشانند و دره «فرغانه» که سه کشور آسیای میانه را دربرمی‌گیرد، به یک محور ناامنی در منطقه تبدیل کنند.
کاظمی تصریح کرد: ایران با درک این موضوع، بر این نکته تأکید دارد که بهترین راهکار مقابله با افراط‌گرایی و توسعه گروه‌های تکفیری و تروریستی در کشورهای آسیای مرکزی از جمله تاجیکستان، در واقع میدان دادن به فعالیت‌های مشروع و قانونی گروه‌های میانه‌رو اسلامی در تاجیکستان است.
وی یادآور شد: طی سال‌های گذشته و به ویژه یک سال اخیر، با سفری که رئیس دولت سیزدهم در شهریور سال گذشته به تاجیکستان داشت و منجر به امضای ۸ سند همکاری میان دو کشور شد، ایران اراده خود را برای احیاء و تقویت روابط با تاجیکستان نشان داد.
کارشناس حقوق بین‌الملل ابراز کرد: سفر کنونی آقای امامعلی رحمان به تهران نشان می‌دهد که این رویکرد دولت سیزدهم نتیجه‌بخش بوده و انتظار می‌رود که شاهد توسعه مناسبات دو کشور در زمینه‌های مختلف به ویژه زمینه‌های اقتصادی باشیم. به‌رغم اشتراکات و پیوند منافع دو کشور، متأسفانه از سال ۲۰۱۳ تا سال گذشته، روند مبادلات اقتصادی میان ایران و تاجیکستان، نزولی بوده و حجم تجارت بین دو کشور گاهی به کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار در سال رسیده بود.
این کارشناس ارشد مسائل اوراسیا بیان کرد: شاهد بودیم که در سال گذشته یک جهش حدوداً سه برابری در روابط اقتصادی ایران و تاجیکستان روی داده است. آنچه که مشخص است این که میزان کنونی مبادلات تجاری ایران و تاجیکستان که رقمی کمتر از ۳۰۰ میلیون دلار را شامل می‌شود، هنوز متناسب با ظرفیت‌های فراوان اقتصادی دو کشور در حوزه‌های تجاری، کشاورزی، صنعتی، انرژی و حوزه‌های مربوط به ترانزیت و حمل و نقل نیست.
وی با بیان ایکه هدف‌گذاری اولیه دو کشور این است در اولین قدم بتوانند حجم مبادلات تجاری را به ۵۰۰ میلیون دلار در سال برسانند، گفت: انتظار می‌رود با اسنادی که در سفر آقای امامعلی رحمان به تهران امضاء می‌شود، زمینه برای این موضوع محیاتر شود. ایران گسترش مناسبات با کشورهای عضو اتحادیه گمرکی اوراسیا، کشورهای عضو شانگهای و اکو را در اولویت خود قرار داده است. از این منظر، تاجیکستان در اولویت سیاست توسعه مناسبات با همسایگان توسط ایران است.
کاظمی خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد در مجموعه مباحث مربوط به توسعه همگرایی میان کشورها، طبیعتاً روابط سیاسی و اقتصادی میان کشورها، زمانی با ثبات و قدرتمند خواهد شد که مستظهر به روابط گسترده فرهنگی باشد. مناسبات فرهنگی، تاریخی، دینی، زبانی و نژادی میان ایران و تاجیکستان بسیار گسترده و در میان کشورها بسیار کم‌سابقه است.
لزوم ایجاد و تأسیس شبکه مشترک فارسی‌زبان میان ایران و تاجیکستان
وی با بیان اینکه یکی از موضوعاتی که ایران و تاجیکستان باید در اولویت همکاری‌های خود قرار بدهند، توسعه مناسبات فرهنگی و رسانه‌ای میان دو کشور است، تصریح کرد: از این منظر، لزوم ایجاد و تأسیس یک شبکه مشترک فارسی‌زبان میان ایران و تاجیکستان با عنوان شبکه نوروز یا هر عنوان منطبق بر عناصر مشترک فرهنگی میان دو کشور اهمیت دارد. توسعه مناسبات فرهنگی و رسانه‌ای میان دو کشور می‌تواند تضمین‌کننده توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور باشد.
این کارشناس حقوق بین‌الملل با اشاره به سفر ۹ ماه پیش رییس دولت سیزدهم و ۱ هفته پیش رییس ستاد کل نیروهای مسلح به تاجیکستان، افزود: سفر فعلی آقای امامعلی رحمان به تهران نشان می‌دهد که اراده جدی در مقامات تهران و دوشنبه برای توسعه مناسبات در همه حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، دفاعی، امنیتی و فرهنگی وجود دارد و طبیعتاً گسترش این مناسبات نه تنها نفع دو جانبه برای دو کشور دارد، بلکه از نظر ثبات و همگرایی منطقه‌ای بسیار مهم است.
کاظمی در پایان خاطرنشان کرد: این موضوع می‌تواند در تقویت پیوندها و موازنه منافع دو کشور در منطقه و در نهایت همگرایی واقعی میان دو کشور در منطقه تأثیر داشته باشد و از این جهت می‌توان این سفر را به عنوان طلیعه یک دوره جدید در روابط دوستانه و برادرانه ایران و تاجیکستان ارزیابی کرد.
ایرنا