تکرار طولانی ترین جنگ داخلی اعراب در سوریه

این فرماندهان نگرانی خود از ورود سازمان "دولت اسلامی در عراق و شام" (داعش) وابسته به القاعده به نبرد علیه آنها در سوریه را پنهان نمی کنند؛ امری که ممکن است نبرد و درگیری در سوریه را به نسخه معاصری از جنگ "داحس والغبراء" تبدیل کند. جنگ "داحس والغبراء" طولانی ترین جنگ داخلی در تاریخ اعراب از زمان جاهلیت به شمار می رود که حدود 40 سال ادامه داشت.

خبرگزاری آناتولی ترکیه در گزارشی نوشت : جنگ "داحس والغبراء" بین دو عشیره رقیب عبس و ذبیان در سرزمین نجد در شبه جزیره عربی روی داد که حدود 40 سال به طول انجامید و در آن اکثر قبایل عرب شرکت داشتند و صدها کشته و مجروح از دوطرف برجای گذاشت. داحس نام جنگجوی عشیره عبس و الغبراء نام جنگجوی عشیره ذبیان بود.

درسایه تحولات سوریه از زمان ظهور داعش، می توان نقشه آینده نبرد احتمالی را ترسیم کرد که به احتمال زیاد ارتش آزاد و داعش در آن نقش "داحس و الغبراء" را به گونه زیر بازی کنند.

نبرد بر سر نفوذ

دوره اخیر شاهد رقابت ارتش آزاد و داعش برای کنترل بر مواضع راهبردی در سوریه از جمله گذرگاههای مرزی و برخی فرودگاههای نظامی و شهرها و استانهای حاوی چاه های اصلی نفت و گاز نظیر استانهای شرقی شامل (الرقه، الحسکه و دیرالزور) بوده است. این رقابت در برخی مواقع به درگیری های مسلحانه شدیدی بین دوطرف منحر شده اند که نمونه آن را اخیرا در شهر اعزاز در شمال حلب در مرز با ترکیه به منظور کنترل بر گذرگاههای مرزی آن شاهد بودیم.
درگیری های مکرری نیز داعش و کردها در شمال استان الحسکه در شمال سوریه واقع در مرز ترکیه روی داد و همچنین درگیری هایی در برخی مناطق ریف شرقی استان دیرالزور در مجاورت خاک عراق روی داد که این دو استان سرشار از نفت و گاز هستند و دارای گذرگاهای مرزی با ترکیه و عراق می باشند.

مناطق استقرار

نفوذ داعش به طور اصلی در استان الرقه در شمال شرق سوریه است که حدود یکسال پیش از کنترل نظام خارج و به کنترل مخالفان درآمد  و همین وضعیت در مورد برخی مناطق ریف شرقی دیر الزور نیز صدق می کند. حضور آنها ریف شمالی حلب در شمال سوریه در مجاورت مرز ترکیه نیز مشاهده شده ات و این درحالی است که حضور آنها در ریف شمالی لاذقیه کمتر است. شماری از عناصر و گردانهای پراکنده وابسته به همین شبکه القاعده نیز در سایر مناطق سوریه مستقر هستند که شاهد درگیری با نیروهای نظام یا تحت کنترل مخالفان است.
این درحالی است که ارتش آزاد به طور تقریبا کامل استان الرقه را در کنترل خود دارد؛ به جز برخی مناطق کوچک نظیر لشکر 17 و فرودگاه نظامی الطبقه که نیروهای نظام همچنان بر آن کنترل دارند. این امر در خصوص دیرالزور در مجاورت الرقه نیز صدق می کند که نظام سوریه همچنان بر 10 درصد مساحت آن کنترل دارد اما کنترل بر دو استان ادلب و حلب در شمال سوریه به طور تقریبا مساوی بین نظام سوریه و ارتش آزاد تقسیم شده است.
ارتش آزاد همچنین بر تعدادی از مناطق در ریف شمالی لاذقیه و در حمص و درعا کنترل دارد و کنترل بر روستاها و شهرهای آن را با نیروهای نظام سوریه تقسیم کرده است. درهمین حال ارتش آزاد بر اکثر شهرها و روستاهای ریف دمشق و برخی محله های پایتخت کنترل دارد.

مبانی ایدئولوژیک

مبنای فکری یا دینی شناخته شده ای برای گروه داعش وجود ندارد اما برخی پژوهشگران امور گروههای اسلامی معتقدند این گروه از تفکر سلفی جهادی به عنوان تنها اهرم برای تغییرات و ایجاد کشور اسلامی که تعالیم و احکام شریعت را اجرا می کند، پیروی می نماید. گروه داعش در تلاش برای اجرای این امر به شیوه ای افراطی و اعمال مجازات از طریق دادگاههای شرعی خود علیه کسانی است که آن را نقض می کنند.
این درحالی است که ارتش آزاد از جریان اسلامی میانه رو پیروزی می کند و لوی المقداد هماهنگ کننده سیاسی و رسانه ای گروه موسوم به ستاد ارتش آزاد پیشتر در گفت و گو با خبرگزاری آناتولی این مسئله را تایید کرده و گفته بود که سوری ها مسلمانانی میانه رو هستند و خواهان امرایی برای سرپرستی بر خود نیستند.

تفکر و عقیده جنگی

ارتش آزاد بارها اعلام کرده است که بعد از سرنگونی نظام بشار اسد رئیس جمهوری سوریه نبرد را متوقف خواهد کرد و عناصرش سلاح های خود را زمین خواهند گذاشت زیرا دلیل اصلی تشکیل شدن آنها، سرنگون کردن نظام بوده است.
این درحالی است که گروه داعش تا امروز اعلام نکرده است که آیا سرنگونی نظام به معنای آن خواهد بود که عناصرش را از سوریه بیرون خواهد برد یا خیر. درمقابل از رفتار گروه داعش بر می آید که در تلاش برای "تحکیم پایه های ایجاد دولت اسلامی"  از طریق تقسیم ثروت های سوریه در بین ولایت ها و امارت ها و ایجاد نهادهای مورد نظر خود نظیر مجالس شورا و دادگاههای شرعی است.

فرماندهی و تشکیلات

گروه داعش یک ساختار سازمانی دارد که متشکل از امرای مناطق و مجالس شورای مجاهدین و فرماندهان عملیاتی است اما این امور سازمانی و تشکیلاتی به طور کاملا محرمانه است و برخی پژوهشگران امور سیاسی اشاره می کنند که فرماندهان داعش در سوریه از امرای شبکه القاعده در عراق دنباله روی می کنند.
این درحالی است که ارتش آزاد را یک شورای نظامی وابسه به ستاد کل هدایت می کند و در هر استان یک شورای نظامی ویژه آن وجود دارد که فرماندهان تیپ ها و گردانها از این شورا دنباله روی می کنند اما همزمان نیز تعدادی از تیپ ها و گردانها هستند که از این مجالس پیروی نمی کنند.

پرچم ها و شعارها

عناصر گروه داعش پرچم شبکه القاعده (پرچم سیاهی که روی آن با خط سفید عبارت لا إله إلا الله محمد رسول الله) نوشته شده است، دردست خود دارند و اکثر عناصر آن اتباع سوریه نیستند و در هر نبرد یا پیروزی علیه نیروهای بشار اسد شعارهایی نظیر " قائدنا للأبد سيدنا محمد " و "الله أكبر" سرمی دهند.
این درحالی است که ارتش آزاد و مخالفان سیاسی پرچم سابق سوریه را که انقلابیون آن را "پرچم استقلال" می خوانند، در دست دارند زیرا پرچم کشور در جریان مرحله استقلال از قیمومیت فرانسه در سال 1946 میلادی بود و متشکل از سه رنگ سفیر و سبز و سیاه است و در وسط آن سه ستاره قرمز وجود دارد.

منابع حمایت و پشتیبانی مالی

هر دو گروه داعش و ارتش آزاد متکی به منابع مالی خارجی هستند. در حالی که مخالفان سوری - براساس بیانیه های واحد هماهنگی حمایت از ائتلاف ملی مخالف نظام سوریه- اعلام می کنند که حمایت و پشتیبانی اصلی آنها از سوی قطر و عربستان و امارات و آمریکا و فرانسه و بخشی نیز از انگلیس است، منبع حمایت مالی گروه داعش شناخته شده نیست.

شکاف و جبهه بندیها

قبایل عرب در حمایت از دوطرف رقیب یعنی "عبس" و "ذبیان" در جریان جنگ "داحس و الغبراء" به دو گروه تقسیم شدند و همین امر درخصوص درگیری بین ارتش آزاد و داعش نیز صدق می کند به گونه ای که جبهه بندیهای بین دوطرف براساس پیشینه های سازمانی و ایدئولوژیک افزایش می یابد.
اما درخصوص ارتش آزاد، تعدادی از تیپ ها وگردانها به آن پیوستند که پیشتر تحت لوای آن عمل نمی کردند.
مالک الکردی جانشین فرمانده ارتش آزاد پیش از این به خبرگزاری آناتولی گفت: گروه داعش ائتلاف های بزرگی با تیپ ها و گردانهای بزرگ ارتش آزاد انجام نداده است و فقط با برخی از این گردانها که از کمبود حمایت مالی و تسلیحاتی شکایت داشتند؛ ائتلاف کرد.
این درحالی است که برخی از گروههای اسلامی و جبهه النصره مندرج در فهرست گروههای تروریستی بین المللی و آمریکا موضع حد وسط را درقبال دوطرف (ارتش آزاد و داعش) گرفته است. این جبهه در برهه گذشته ائتلاف های موقتی را با این دو گروه در نبرد علیه نظام سوریه یا موضع مخالفان خارج نشین وجامعه بین المللی ایجاد کرد.

میزان قتل و خونریزی

همچنان میزان قربانیان درگیری بین دوطرف در برهه گذشته محدود به دهها نفر می شود اما افزایش نفوذ داعش در برهه اخیر و تلاش آن برای توسعه این نفوذ – به گفته ناظران- از خطر امکان امتداد درگیری و افزایش شدت آن و کشته های دوطرف حکایت دارد که این وضعیت را عملا در درگیری ها در اعزاز و الحسکه شاهد بودیم.

درگیری های احتمالی

برخی کارشناسان نظامی معتقدند که نبرد در سوریه بین نیروهای نظام و مخالفان یا ارتش آزاد و داعش وارد مرحله "نبود غالب و مغلوب" شده است؛ یعنی هیچ یک نمی تواند بر دیگری غلبه کند و منافع خارجی ها در درگیری در سوریه این نظر را تقویت می کند زیرا خارجی ها براساس منافع و مقاصد آینده خود از گروهها در داخل در داخل حمایت و پشتیبانی تسلیحاتی و مالی می کنند.
برخی تحلیلگران معتقدند که درگیری در سوریه بین مخالفان و نظام سوریه ممکن است در ژنو یا نظیر آن پایان یابد اما درگیری داخلی بین ارتش آزاد و داعش یا گروههای مسلح نظایر آن ممکن است بیشتر از آن طول بکشد زیرا یک درگیری دارای ماهیت ایدئولوژیک است و این تحلیلگران در اظهار نظر خود به تجربه عراق که از سال 2003 میلادی آغاز شد و با وجود رفتن رژیم صدام و خروج بخش بزرگی از نیروهای خارجی از این کشور همچنان ادامه دارد.