پیچ و خم های سیاست خاورمیانه ای مسکو

العالم-اروپا
 موضع گیری های تازه روسیه در مورد مسائل خاورمیانه سبب شده تا سیاست منطقه ای مسکو بار دیگر مورد توجه تحلیلگران قرار گیرد. واکنش روسیه به حمله موشکی بامداد جمعه 18 فروردین ماه آمریکا به یک پایگاه هوایی در سوریه و محکومیت شدید آن بار دیگر حمایت قاطع مسکو از دمشق را نمایان ساخت. روسیه در ادامه، همراه با جمهوری اسلامی ایران در مورد تکرار حملاتی از این دست به آمریکا هشدار و از بستن خط هماهنگی خود با آمریکا در فرایند مبارزه با تروریست های سوریه خبر داد.
یک روز پیش از آن، روس ها در موضع گیری شگفت آور از ایده تقسیم قدس به دو پایتخت فلسطینی و صهیونیستی خبر دادند. پیش از همه رسانه های جهان، رسانه های صهیونیستی بیانیه وزارت امور خارجه روسیه را در این باره منعکس ساختند.
در این بیانیه آمده است: تعهد خود را به اصول مصوب سازمان ملل برای یک راه حل فلسطینی-اسرائیلی اعلام می‌ داریم؛ راه حلی که در آن بخش شرقی قدس پایتخت آینده دولت فلسطین شناخته می شود و قدس غربی پایتخت اسرائیل به شمار می آید.
این بیانیه هر چند بر خلاف نظر اشغالگران قدس، بخش شرقی این شهر دربردارنده مکان های مهم و حساس قدس را پایتخت دولت فلسطین دانسته و بر راهکار «دو دولت» در سرزمین اشغالی تاکید دارد اما بدون مبنایی در مصوبه های سازمان ملل، حمایت خود را از پایتختی قدس غربی برای صهیونیست ها اعلام کرد. این در حالی است که مذاکرات سازش اعراب و رژیم صهیونیستی و رایزنی های بین المللی در مورد سرنوشت قدس در بحبوحه تحولات کنونی منطقه و جهان موضوعی راکد به شمار می آید.
با توجه به این شرایط، دیدگاه های گوناگونی درباره این اقدام روسیه و در سطحی کلان تر سمت و سو و مختصات سیاست خاورمیانه ای مسکو طی روزهای گذشته مطرح شد. در فضایی که رییس جمهوری آمریکا به عنوان مهمترین کشور حامی رژیم صهیونیستی موضوع انتقال سفارت واشنگتن به بیت المقدس را در دست بررسی قرار داده و هنوز از اظهارنظر قطعی در این زمینه خودداری کرده و کشورهای اروپایی نیز اعلام کرده اند به هیچ عنوان تن به چنین تصمیمی نخواهند داد، گروهی این گمانه را مطرح ساخته اند که ممکن است امتیازی برای این تصمیم روسیه بین مسکو و تل آویو رد و بدل شده باشد.
در برابر، شماری با دیدی کلان تر به این موضوع نگریسته و تصمیم اخیر روسیه را از دو منظر مورد بررسی و تحلیل قرار داده اند. از دید نخست، روسیه با طرح چنین پیشنهادی که ریشه در راهکار چند سال پیش ریاض برای حل مساله فلسطین دارد، می کوشد تا در این موضوع حساس اما راکد خاورمیانه ابتکار عمل را به دست گیرد و خود را در مقام یک قدرت میانجی و اثرگذار در پرونده های مهم منطقه ای قرار دهد.
نگاه دوم ناظر بر ویژگی های عمومی سیاست خارجی روسیه است که برعکس کشوری چون آمریکا همکاری های میان مدت و همکاری در موضوعات مشخص را بر ائتلاف های راهبردی با دولت ها و محورهای گوناگون ترجیح داده و با دیدی کاملا عملگرایانه و واقعگرایانه منافع و اهداف خود را در حوزه های گوناگون ژئوپلیتیکی دنبال می کند. شاهد مدعای معتقدان به این دیدگاه اشاره به سفر اسفندماه سال گذشته نخست وزیر رژیم صهیونیستی و پس از آن رییس جمهوری ترکیه به مسکو است که پیش از سفر «حسن روحانی» رییس جمهوری به روسیه صورت گرفت. از این دیدگاه روسیه می کوشد با ایجاد توازن بین قدرت های مهم منطقه ای چون جمهوری اسلامی ایران، ترکیه، عربستان، مصر و نیز رژیم صهیونیستی اهداف خود را در منطقه پرآشوب خاورمیانه محقق سازد.
روسیه اکنون به عنوان یکی از مهمترین صادرکنندگان سلاح شناخته می شود که در سال 2016 بیش از نیم تریلیون دلار سفارش تحویل سلاح داشته و در این میان کشورهایی چون عربستان سعودی و امارات متحده عربی در زمره مشتریان تسلیحات روسی بوده اند. روسیه در زمینه هایی چون اقتصاد انرژی و ترانزیت کالا منافع مشترک قابل توجهی دارند و گفته می شود لابی های صهیونستی در روسیه بسیار فعالند.
در دیگر سو، روسیه به ایران به چشم کشوری همسو و همراه در بسیاری از پرونده های منطقه ای می نگرد و همکاری خدشه ناپذیری بین تهران و مسکو برای حمایت از دمشق وجود دارد. در این میان، مبارزه با گروه های مسلح افراطی از اهمیت بالایی برای کرملین برخوردار است زیرا رهبران مسکو به این واقعیت واقفند که سرکوب نشدن و بقای گروه هایی چون داعش، مبارزه با تروریسم را به منطقه پیرامون و حتی قلمرو روسیه خواهد کشاند. حوادث تروریستی اخیر در مترو سن پترزبورگ موید جدی بودن خطر گروه های مسلح افراطی برای روسیه است.
در نگاهی کلی تر، روسیه مسیر ارتقا در سلسله مراتب بین المللی را می پوید و در دوره گذار به سمت راس هرم قدرت جهانی خود را ناگزیر از طیف وسیعی از رقابت و همکاری با قطب های مختلف قدرت می داند. این وضعیتِ در حال گذار را به روشنی می توان در سیاست خاورمیانه ای مسکو نیز مشاهده کرد. از این رو تعامل گسترده و شبکه ای با قدرت های منطقه به یکی از ویژگی های سیاست خارجی روسیه تبدیل شده است. منبع: ایرنا