العالم ـ گزارش
در تازه ترین اظهار نظر درباره سرنوشت رونامه نگار منتقد محمد بن سلمان که تا پیش از این به صراحت از کشته شدن وی سخنی به میان نمی آمد، واشنگتن پست گزارش داد که سیستم اطلاعاتی ترکیه در کنسولگری عربستان در استانبول دستگاه شنود کار گذاشته و با استفاده از آن، صدای جمال خاشقچی را در حین شکنجه منتهی به مرگ ضبط کرده است.
درهمین حال روز یکشنبه (22 مهر ماه) شبکه خبری الجزیره به نقل از حاضران در کنسولگری عربستان اعلام کرد که پس از ورود خاشقچی به داخل ساختمان، صدای فریاد و کمک‌خواهی بلند شده است.
جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار مشهور عرب و از منتقدان سرسخت حکومت عربستان سعودی بعد از ظهر روز سه‌شنبه ۱۰ مهر ماه 1397 وارد ساختمان کنسولگری عربستان در استانبول و پس از آن ناپدید شد.
با گذشت دو هفته از ناپدید شدن روزنامه نگار منتقد حکومت سعودی ماجرا وارد مرحله تازه ای شده و واکنش های جهانی ابعاد گسترده تری به خود گرفته به طوری که روسای جمهوری آمریکا، فرانسه، مقامات انگلیس و مسوولان اتحادیه اروپا که روابط تجاری نزدیکی با عربستان دارند، تا پیش از این با احتیاط در باره این ماجرا سخن می گفتند ولی حال با گسترش دامنه این رسوایی و افزایش فشار مجامع حقوق بشری، با صراحت بیشتری نسبت به این مساله موضع گیری می کنند.
دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا روز شنبه (21 مهر ماه) در تازه ترین اظهار نظر خود در خصوص ماجرای روزنامه نگار منتقد عربستانی در برابر پرسش خبرنگاران گفت که در صورت دست داشتن ریاض در ناپدید شدن جمال خاشقچی این کشور با مجازات سخت روبرو خواهد شد اما در عین حال گفت که سفارش خرید تسلیحات نظامی از طرف ریاض را لغو نخواهد کرد.
این درحالی است که ترامپ تا پیش از این همواره از احتمالات در این خصوص سخن می گفت و این که هنوز چیزی ثابت نشده و در حد گمانه زنی است، اما این بار بالاخره مجبور به واکنش شد و علی رغم قرارداد تجاری هنگفت نظامی با عربستان، ریاض را به "مجازات سخت" تهدید کرد. بر زبان آوردن تهدید و وعده مجازات حکومت آل سعود در حالی که این کشور قرارداد هنگفت 460 میلیارد دلاری با آمریکا دارد، نشان از فشار شدید رسانه ها و افکار عمومی بر روی ترامپ است که علی رغم میل خود ناچار به اتخاذ چنین مواضعی شده است.
اگر چه تحلیل گران، واکنش های مقامات غربی به ماجرای ناپدید شدن روزنامه نگار منتقد محمد بن سلمان ولیعهد سعودی را با تاخیر و دیرهنگام اعلام کرده و آن را به دلارهای سعودی مربوط دانسته اند، ولی با روشن شدن ابعاد جدید زوایای این جنایت، لحن مقامات اروپایی نیز با صراحت لهجه بیشتری توام شده است.
واکنش صریح فرانسه و آلمان
امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه، روز جمعه (20 مهر ماه 1397) بالاخره سکوت خود را شکست و در اولین واکنش خود به ماجرای جمال خاشقچی، ناپدید شدن روزنامه نگار و منتقد حکومت آل سعود را پدیده‌ای خطرناک توصیف کرد.
قبل از ماکرون، وزارت خارجه فرانسه نیز روز جمعه اعلام کرده بود که از عربستان سعودی خواسته پاسخ های شفاف و همراه با جزئیات درباره سرنوشت جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد ریاض ارائه کند.
آگنس ون در مول، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه، با انتشار بیانیه‌ای خاطرنشان کرده بود، ناپدید شدن جمال خاشقچی در استانبول سوالات و ابهامات جدی درباره سرنوشت او به وجود آورده و فرانسه خواستار آن است واقعیت مشخص شود و همه کسانی که می‌توانند به روشن شدن واقعیت کمک کنند وارد کار شوند. این پیام به مقامات سعودی انتقال داده شده است. مسئولیتی که متوجه آنها است آنها را ملزم می‌کند اطلاعات شفاف و همراه با جزئیات در این زمینه ارائه کنند.
هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، نیز شنبه شب (21 مهر ماه 1397) در تازه ترین اظهارات خود علیه آل سعود، از عربستان خواست هرچه سریعتر درباره سرنوشت جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار منتقد، روشنگری کند.
وی به روزنامه آلمانی "فرانکفورترآلگماینه" گفت: «هر روز که در بی‌اطلاعی می‌گذرد، نگرانی درباره (سرنوشت) خاشقچی که از زمان ورود به کنسولگری عربستان در استانبول ناپدید شده، افزایش می‌یابد. با توجه به اتهام قتل که از چندین روز پیش به صورت گسترده مطرح شده است، باید هرچه زودتر روشن شود که چه بر سر وی آمده است و عربستان سعودی باید در این زمینه روشنگری کند. ما نمی‌توانیم با این موضوع کنار بیاییم که خبرنگاران در سراسر جهان بیش از پیش به دلیل شغل شان تهدید شده و به آنها حمله می‌شود. این موضوع درباره عربستان سعودی و خبرنگاران تبعیدی هم صدق می‌کند.»
واکنش تند اتحادیه اروپا
شورای روابط خارجی اروپا روز شنبه (21 مهر ماه 1397) با انتشار بیانیه ای اعلام کرد، "قتل ادعا شده جمال خاشقچی بیش از پیش نقش بی ثبات کننده عربستان سعودی در خاورمیانه را نشان می دهد و دولت های اروپایی باید بر ریاض برای تغییر رفتار خود فشار بیاورند. ناپدید شدن و قتل احتمالی این روزنامه نگار یک پیام رعب آور دیگر درباره وضع کنونی خاورمیانه است، اما این رویداد نشان می دهد که در این منطقه چه اقداماتی، از جمله از جانب دولتی که احتمالاً نزدیکترین متحد منطقه ای اروپا و غرب است، با مصونیت کامل از مجازات انجام می گیرد.
بی شرمی ریاض در این رویداد اخیر دولت های اروپایی را مجبور می کند با توجه به نگرانی های داخلی روز افزون در روابط ظاهرا بی قید و شرط با کشورهای خلیج فارس تجدید نظر کنند. اگر اروپایی ها اکنون بر ریاض برای مسئولیت پذیری بیشتر بابت اقداماتش فشار نیاورند، ممکن است رویکرد به مراتب خطرناکتری را در پیش بگیرد."
درخواست مجلس انگلیس برای تحقیق درباره سرنوشت خاشقچی
مقامات انگلیس نیز که کشورشان همانند آمریکا و به لطف قراردادهای نظامی و تسلیحاتی از دلارهای نفتی عربستان بهره مند است، با اوج گرفتن فشارهای افکار عمومی بالاخره مجبور به واکنش شدند.
نمایندگان مجلس عوام انگلیس روز شنبه (21 مهر ماه) در نامه‌ای خطاب به وزیر خارجه این کشور خواستار تحقیقات کامل درباره سرنوشت جمال خاشقچی روزنامه‌نگار منتقد آل سعود در ترکیه شدند.
بنابر گزارش میدل ایست آی، در این نامه، نمایندگان انگلیس هشدار داده‌اند ماجرای خاشقچی پیامدهای جدی در آینده روابط با عربستان سعودی دارد. انگلیس باید تحقیقات کاملی را درباره ابعاد ناپدید شدن خاشقچی انجام دهد و حاضر باشد با مقام‌های سایر کشورها در تحقیقات شان همکاری کند.
واکنش صریح مجلس عوام انگلیس درحالی است که سه شنبه گذشته (17 مهر ماه 1397) وزیر خارجه انگلیس در اولین واکنش خود به این ماجرا با ایراد سخنان شبهه انگیز گفته بود که "در صورت صحت اخبار مربوط به خاشقچی با این موضوع برخورد می‌کنیم."
هرچند به رغم افزایش فشارهای رسانه ای و اتخاذ مواضع صریح تر از سوی مقامات کشورهای جهان، دولت عربستان همچنان هرگونه اتهامی را در رابطه با این حادثه رد می‌کند، اما حالا دیگر اوضاع تغییر کرده و با روشن شدن ابعاد بیشتری از جنایت قتل فجیع جمال خاشقچی در استانبول، به نظر می رسد که مجازات های شدیدی در انتظار ریاض باشد.
در همین خصوص اگر چه ترامپ به صراحت اعلام کرده که از دلارهای هنگفت ریاض در قرارداد نظامی و تسلیحاتی با این کشور (قرارداد 460 میلیارد دلاری) نخواهد گذشت ولی در عین حال مجبور شده اعلام کند که عربستان با مجازات سختی روبرو خواهد شد.
آن طوری که در رسانه ها اعلام شده، اولین تیر ترکش حماقت حکومت پادشاهی عربستان سعودی متوجه طرح بلند پروازانه اقتصادی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی شده است که سند توسعه 2030 نام دارد و با هدف کاهش وابستگی عربستان به نفت و به عنوان طرح نوین اقتصادی از سوی حکومت سعودی تبلیغات زیادی برای آن شده و قرار است روزهای اول تا سوم آبان ماه 1397 نشستی در ریاض برگزار شود تا بتوانند برای این طرح که هزینه آن 500 میلیارد دلار برآورد شده، سرمایه گذاران خارجی جذب کنند.
گفته می شود که انگلیس و آمریکا در حال بررسی گزینه تحریم نشست اقتصادی بین المللی "ابتکار سرمایه‌گذاری آینده" در ریاض عربستان هستند دراین خصوص برخی خبرها حاکی است که استیو منوچین، وزیر دارایی آمریکا و لیام فاکس، وزیر تجارت بین الملل انگلیس در کنفرانس ریاض شرکت نخواهند کرد. همچنین شماری از سرمایه گذاران، شرکت ها و غول های رسانه ای غربی همچون شبکه های تلویزیونی سی ان ان و سی ان بی سی، روزنامه نیویورک تایمز و فایننشیال تایمزاعلام کرده اند که در این نشست شرکت نخواهند کرد.
احمد نیکنام