العالم _ عربستان سعودی
پيوند عميقي كه ميان دو واژه «عربستان» و «گاو» در ادبيات سياسي – اقتصادي سياستمداران و نخبگان امريكايي وجود دارد، يكبار ديگر در شرف بازنمايي است؛ با وجود تهديدات رسمي و غيررسمي رياض و واشنگتن، رو در رويي اين دو كشور بسيار بعيد است؛ چراكه به گفته ترامپ، عربستان هنوز شير دارد و اگر هم شيرش خشك شود، گوشت لذيذی دارد.
به گزارش «جوان»، تبعات قتل جمال خاشقچي در كنسولگري عربستان در شهر استانبول، حادتر از چند روز پيش شده‌است و كشورهاي غربي در پيگيري اتفاق رخ داده، آتشي تندتر از اپوزيسيون نظام سياسي حاكم آل سعود دارند. رسانه‌هاي آنان نيز هر روز گزارش‌هايي را مخابره مي‌كنند كه پادشاهي عربستان را در تنگناي عجيبي قرار داده است.
دونالد ترامپ رئيس‌جمهور امريكا هم دو موضع متفاوت گرفته است؛ او گفته اگر نقش حكومت عربستان در قتل خاشقچي اثبات شود،تهديدهاي بزرگي را براي اين كشور در نظر مي‌گيرد و جاي ديگر مي‌گويد نمي‌تواند از معاملات 110ميليارد دلاري نظامي با اين كشور بگذرد؛ چراكه در اين صورت، صحرانشينان به سراغ كشورهاي ديگري مانند چين و روسيه خواهند رفت. نيم ميليون شغل در امريكا به خطر مي‌افتد! گرچه مسئولان عربستان سكوت پيشه كرده و پاسخ رسمي نمي‌دهند،اما يك موضع غيررسمي از نزديكان دربار رياض معتقد است، اگر امريكا عربستان را تحريم كند،اين كشور آن را با تهديدهاي بزرگ‌تري پاسخ مي‌دهد از جمله نفت 200 دلاري.
آيا نفت 200 دلاري در راه است؟
گرچه امريكا در همه تحولات داخلي و چينش‌هاي سياسي عربستان نقش بسزايي دارد،اما نه واشنگتن مي‌خواهد رياض را تنبيه كند و نه عربستان در اين ميان دست بسته است؛ تهديد عربستان به افزايش قيمت نفت، نقطه ضعف ترامپ را نشانه گرفته‌است، موضوعي كه ترامپ ماه‌هاست به دنبال تحقق آن بوده و بارها گفته است قيمت نفت بايد كاهش يابد.
از سوي ديگر، در صورت تمايل عربستان به استفاده از ارزهاي غيردلاري براي معاملات نفت خام مي‌تواند تزلزل بزرگي در اقتصاد امريكا پديد آورد. در دهه 70ميلادي كه ريچارد نيكسون معاهده برتون وودز را بر هم زد،پيش‌بيني مي‌شد در جايگاه دلار تزلزل بزرگي به وجود آيد،اما در سال 1978 امريكايي‌ها به عربستان تكليف كردند نفت خود را تنها با دلار معامله كنند و در اوپك نيز مانع معامله نفت با هر ارزي جز دلار شوند. در ازاي آن هم حمايت‌هاي نظامي و عمراني خود را افزايش دهند كه اين مهم در خاطرات جان پركينز به خوبي مورد اشاره قرار گرفته است.
آل سعود در حالي چاره‌اي جز تبعيت از اين مهم نداشت كه در سال 1974 يك قرارداد بسيار مهم با امريكا امضا كرده بود.آنها از امريكا پذيرفته بودند بايد براي جهاني‌شدن، با برنامه‌هاي آنها «هم‌اتاق» شوند و در مقابل براي برگشت دلارهاي نفتي به وال‌استريت تضمين دهند. بر همين اساس كميسيون اقتصادي مشترك ايالات‌متحده و عربستان سعودي مشهور به «IECOR» تشكيل شد و نقطه نهايي آن اين شد كه شبه‌جزيره نفت با پول سعودي‌ها و پيمانكاري شركت‌هاي امريكايي ساخته شود. قراردادي 25 ساله امضا شد كه وزير وقت خزانه‌داري امريكا در وصف آن گفت: «اين قرارداد، موقعيت ايالات‌متحده را در بزرگ‌ترين كشور نفتي تثبيت كرد و مفهوم وابستگي را جا انداخت.»
گرچه هدف واشنگتن از اين قرارداد تأمين امنيت انرژي بود اما وسيله اين اقدام توجيه پروژه‌هاي اقتصادي براي بازگرداندن دلارهاي عربي به امريكا بود. در واقع براي به بند درآوردن عربستان نظام اقتصادي اين كشور بايد با وال‌استريت و امريكا پيوند مي‌خورد كه اين كار در نهايت زيركي انجام شد. دلارهاي نفتي عربستان به امريكا مي‌رفت و بر همين اساس، هر اتفاق بدي كه براي اقتصاد امريكا رخ مي‌داد عربستان بيشتر از ساير كشورهاي نفتي متضرر مي‌شد.
به همين دليل است كه عربستان متحد امريكا در اوپك است و واشنگتن را به عضو خاموش و غيررسمي اوپك تبديل كرده است. خواسته‌هاي امريكا براي كاهش قيمت نفت از سوي رياض تعقيب مي‌شود، عربستان هم به دليل آنكه حجم عظيمي از سرمايه‌هايش در اقتصاد امريكا سرمايه‌گذاري شده مجبور به تبعيت تمام و كمال از سياست‌هاي كاخ سفيد است.
ابزار عربستان
مهم‌ترين ابزاري كه عربستان در دست دارد،خروج سرمايه خود از امريكا و انجام معاملات نفتي با ارزي جز دلار است. ابزار نخست براي هر دو كشور بسيار مهم است به‌طوري كه در دوران اوباما، عربستان تهديد كرد در صورت انتشار گزارش حادثه تروريستي 11سپتامبر، دلارهاي خود را از وال استريت خارج مي‌كند كه برخي منابع آن را بيش از 120ميليارد دلار تخمين مي‌زدند. اين تهديد به حدي جدي بود كه دولت اوباما با تمام ذهنيت نه‌چندان خوبي كه به رياض داشت، ترجيح داد همه چيز را مسكوت بگذارد.
درباره ابزار دوم نيز بايد گفت امريكا كاهش نقش دلار در معاملات بين‌المللي را يكي از خطرات بزرگ امنيت ملي خود مي‌داند كه روند آن از سال 2018 نگران‌كننده‌تر از پيش شده‌است. با توجه به نفوذ عربستان در بازار نفت و تكيه دلار به كالايي مانند نفت، تهديد عربستان مي‌تواند تبعات بدي براي امريكا داشته باشد.
تحليلگران به خوبي مي‌دانند عربستان امروز، همانند گاوي وحشي در چيني‌فروشي است؛ با سياستمداراني خام و جوان كه در حال ويران كردن هستند. در آن سوي معادله هم رئيس‌جمهوري قرار دارد كه تنها به دوشيدن اين گاو شيرده مي‌انديشد و بعيد است اين گاو را در آستانه قرباتي كردن بداند.
نكته مهم ديگري كه نبايد از نظر دور داشت آن است كه پس از تهديد متقابل كشورهاي غربي و عربستان به تحريم يكديگر، بورس عربستان با 7درصد ريزش بسته شد. در معاملات روز گذشته بازارهاي مالي، ريال عربستان نيز با كاهش ارزش مواجه شد؛ به گونه‌اي كه هر يورو به3339/4 ريال، هر دلار به 750/3 ريال، هر فرانك سوئيس به 7879/3 ريال، هر پوند به 9215/4 ريال و هر دلار كانادا به 8785/2 ريال سعودي افزايش يافتند.
قتل يا بركناري يا. . . ؟
با اين وجود، هرگونه كنشي از سوي امريكا مي‌تواند اتفاقات بزرگي را در جهان به بار بياورد و قطعاً سياستمداران امريكايي به توجه به تبعات اقتصادي رو در رويي با عربستان، ترامپ را در ناديده گرفتن پرونده خاشقچي تشويق مي‌كنند، اما از ياد نبريم هر دو طرف اين معادله، بيگانه با جهان سياست اگر قصد زورآزمايي داشته باشند،شايد اتفاق بزرگي در جهان رخ دهد.
نبايد از خاطر برد كه در دوران رياست جمهوري ريچارد نيكسون، رابطه شاه ايران با امريكا به مدت كوتاهي تيره و تار شد،اما در نهايت با صدور مجوزهاي فروش تسليحات نظامي به ايران، قراردادهايي گرانقيمت - با سه برابر قيمت واقعي - امضا شد كه كارخانه سلاح‌سازي امريكا را از ورشكستگي نجات داد.
شايد ترامپ به تكرار 46 سال پيش خوشبين است،اما نبايد فراموش كرد كه در عربستان، يكپارچگي سياسي وجود ندارد و همين موضوع، شكاف در داخل عربستان را شايد به سمت اتفاقاتي ببرد كه در سال 1975 منجر به قتل ملك فهد توسط يكي از اعضاي خاندان سلطنتي شد تا دربار هماهنگ‌تر با واشنگتن باشد.
عربستان امروز تقريباٌ فاقد شعور و درك سياسي است؛ آنها حاضرند هر هزينه‌اي بدهند،اما به ارضاي خواسته‌هاي خود بنشينند. امريكا به خوبي اين را مي‌داند، در اتفاقات امروز، نقش تعيين‌كننده را امريكا دارد كه مي‌تواند با يك تهديد عربستان را به مرز جنون بكشاند،البته اگر قتل و بركناري در ميان نباشد!
ترامپ علاقه‌اي ندارد گاو شيرده خود را از دست دهد؛ او به‌خوبي مي‌داند با هر تكانه اقتصادي اميدش به تداوم رياست جمهوري‌اش كاهش خواهد يافت. آل سعود هم به اين موضوع آگاه است تا شايد مصالحه‌اي ميان خود برقرار كنند. فعلاً بايد منتظر واكنش جدي امريكا به تبعات قتل ستون‌نويس واشنگتن‌پست بود.
روزنامه جوان