العالم ـ گزارش
در همین راستا مقامات مطلع اماراتی اعلام کرده‌اند محمد بن راشد آل مکتوم نخست وزیر امارات خواستار قطع هزینه‌های هنگفت این کشور در مناطقی مانند لیبی و سودان شده و همچنین درمورد ایران نیز تصریح کرده که کشور نیاز به یک تجدید نظر در روابط با تهران دارد زیرا اگر یک موشک ایرانی به سمت امارات شلیک شود، تمامی سرمایه‌گذاران خارجی کشور را ترک خواهند کرد.
گفتنی است پس از بیان این صحبت‌ها از سوی نخست وزیر، محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی این سخنان را تائید و خواستار تجدید نظر کلی در سیاست خارجی این کشور به خصوص در منطقه خاورمیانه شده است. اعلام این خبر همزمان شد با سفر محمد الاحبایی فرمانده گارد ساحلی امارات به ایران و ملاقاتش با سردار قاسم رضایی فرمانده مرزبانی ناجا.
هرچند در این رابطه برخی رسانه‌های عربی این نشست را اقدامی روتین میان دو کشور ذکر کرده و وزارت خارجه امارات نیز آن را مرتبط با بحث صیادان و قاچاق ذکر کرده است، اما با بررسی سوابق آخرین نشست گارد ساحلی دو کشور درمی‌یابیم که دو طرف از سال 2013 به این سو و همزمان با افزایش تنش‌ها میان ایران و عربستان، گفت‌وگوهای مشترکی را در این زمینه نداشته‌اند. به همین دلیل رسانه‌های سعودی با پیوند خوردن این خبر به بحث عادی‌سازی روابط بانکی میان ایران و امارات از نوعی خیانت خاموش سخن به میان آورده‌اند. امری که اکنون با توجه به عقب‌نشینی نیروهای اماراتی از یمن و تحلیل‌هایی که از اختلاف میان ریاض و ابوظبی بر سر جنگ در این کشور وجود دارد سبب شده تا برخی از کارشناسان معتقد به یک شکاف قابل توجه در ائتلاف عربی به رهبری عربستان در خاورمیانه باشند.
مهمترین محورهای این گزارش را به طور اختصار در ذیل می خوانیم:
عقب‌نشینی نیروهای اماراتی از یمن
در همین راستا و همزمان با گمانه‌زنی‌هایی از اختلاف استراتژیک میان امارات و عربستان در یمن و اینکه گفته می‌شود این جنگ خانمان سوز به توهم اماراتی‌ها برای یافتن جایگاهی مستحکم‌تر در منطقه خاتمه داده است، خبرگزاری یورونیوز به نقل از آسوشیتدپرس گزارش داد که طبق بررسی‌ها بین 50 تا 75 درصد از نیروهای اماراتی از یمن عقب‌نشینی‌کرده‌اند که این امر به نوعی یک تغییر استراتژیک در برابر سیاست عربستان مبنی بر به زانو در آوردن حوثی‌ها تلقی می‌شود. همچنین گفته می‌شود هر چند هنوز شبه نظامیان وابسته به امارات هنوز در خط مقدم به ویژه در حدیده حضور دارند، خروج نیروهای اماراتی تاثیر فوری بر وضعیت جنگ نخواهد داشت، اما این حرکت، امکان طراحی دوباره یک حمله در حدیده را از بین می‌برد. به همین دلیل گرچه عربستان هنوز درباره تصمیم اخیر امارات اظهار نظر رسمی نکرده اما روشن است که دو هم‌پیمان در این زمینه اختلاف دارند. سعودی‌ها برای مدت‌ها می‌خواستند حوثی‌ها را از پایتخت بیرون برانند و قابلیت نظامی‌ها را به ویژه در مرز مشترک با عربستان تضعیف کنند؛ امری که همچنان پس از 4 سال جنگ جز ناکامی برای آنها دستاورد دیگری به همراه نداشته است.
سیگنال‌های مثبت از سوی ایران
با تمامی اینها و به موازات انتشار خبر چرخش احتمالی امارات به سوی ایران شبکه خبری المادین نیز در گزارشی با اشاره به نشست مشترک گارد ساحلی ایران و امارات در تهران اعلام کرد: سفر هیئت نظامی اماراتی به تهران تنها به معنای عقب‌نشینی امارات نیست بلکه این مسئله نشان می‌دهد که ایران نیز به تلاش‌های امارات پاسخ مثبت داده است زیرا قبل از این تهران تمام درهای خود را در برابر تلاش‌های ابوظبی بسته بود. در تجاوز به یمن و در مسئله تحریک به جنگ علیه ایران، ابوظبی از خطوط قرمز عبور کرد و زمانی که پهپاد آمریکایی سرنگون شده توسط ایران از امارات پرواز کرد، تهران بسیار خشمگین شد. پس از این وقتی که سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان به عربستان و امارات به عنوان شهرهای شیشه‌ای توصیه کرد که به خاطر آمریکا و اسرائیل منطقه را ویران نکنند، نتیجه این شد که خروج نیروهای اماراتی از یمن در وهله اول بیانگر آن باشد که امارات امید خود به شرط بندی روی حمایت آمریکا در مقابله با ایران را از دست داده است.
نقطه عطف تغییر سیاست خارجی امارات
در همین راستا مصطفی نجفی پژوهشگر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با «ابتکار» ضمن تائید برگزاری نشست امنیتی ذکر شده در ابوظبی، توضیح داد که در این نشست درمورد خطرات تقابل با ایران به خصوص پس از حوادث بندر فجیره و حمله به چند نفتکش بحث و گفت‌وگو صورت گرفته است. هر چند این موضوع اتهام بوده و همانطور که مقامات کشورمان اعلام کردند مشکوک و مرتبط با ایران نیست، اما ما شاهد بودیم که اماراتی‌ها پیش از این مدعی بودند که درصورت هر اقدامی، پاسخ امارات شدید خواهد بود. اما پس از حوادث فجیره دیدیم که حتی اطلاع‌رسانی ضد و نقیضی از سوی اماراتی‌ها صورت گرفت. نکته مهم این است که علی‌رغم تمامی ادعاهای آمریکا و برخی کشورهای عربی که چنین موضوعی را منتسب به ایران می‌کردند، امارتی‌ها به هیچ وجه موضعی تهدیدآمیز علیه ایران نداشتند. طبق شواهد موجود، اماراتی‌ها از همان ساعت 4 صبح تا ظهر آن روز از آمریکایی‌ها تقاضای بررسی و پاسخگویی داشتند که ایالات متحده پاسخ روشنی به این درخواست آنها نشان نداد. از سوی دیگر ماجرای ساقط کردن پهپاد آمریکایی نیز نقطه عطفی در نتیجه‌گیری اماراتی‌ها برای تغییر سیاست خارجی‌شان محسوب می‌شود.
نقطه شروع تنش‌زدایی
نجفی همچنین نقطه شروع تنش‌زدایی میان ایران و امارات را ماجرای یمن عنوان کرده و می‌افزاید: در بحبوحه این تنش‌ها، امارات بخشی از نیروهای خود را از یمن خارج کرد. معتقدم این امر در راستای اثبات حسن نیت ابوظبی به تهران بود. درواقع این سیگنال به ایران منتقل شد که امارات سعی دارد رویکردی انعطاف‌پذیرتر در جنگ یمن اتخاذ کند. در دو سه ماه اخیر هم شاهد بودیم که لفاظی‌های دیپلماتیک امارتی‌ها علیه ایران به شدت کاهش پیدا کرده و حتی رسانه‌های این کشور نیز تمایل زیادی به تقابل رسانه‌ای با ایران از خود نشان ندادند.
اهداف امارات برای تنش‌زدایی با ایران
این کارشناس مسائل خلیج فارس درخصوص اهداف امارات برای تنش‌زدایی با ایران نیز عنوان کرد: برای بررسی این مهم فرضیات زیادی مطرح است. شاید خیلی‌ها انتظار نداشتند که امارات در وضعیت عدم ثبات به سمت تنش‌زدایی با ایران حرکت کند. درواقع زمانی که تنش‌ها در منطقه بالا است و ایران و آمریکا در بدترین نوع روابط در چند دهه گذشته هستند، امارات مبادرت به تنش‌زدایی با ایران کرده است. به نظر می‌رسد این اقدام ناشی از درک رهبران امارات از آسیب‌پذیری خودشان نسبت به هرگونه درگیری در منطقه است. در واقع هرگونه درگیری در خلیج فارس می‌تواند تبعات بسیار سنگینی برای امارات به همراه داشته باشد. بنابراین هدف اصلی امارات را در این خصوص می‌توان ناشی از اضطرار امنیتی این کشور دانست. امارات قصد دارد با نزدیکی و تنش‌زدایی با ایران تا حدودی از این اضطرار خارج شود.
دلیل برگزاری نشست گارد ساحلی پس از 6 سال
نجفی درخصوص نشست مشترک گارد ساحلی امارات با فرمانده مرزبانی ناجا نیز توضیح می‌دهد: همانطور که می‌دانید آخرین دیدار و نشست از این دست مربوط به سال 2013 میلادی است. به اعتقاد من نشست اخیر اقدامی هوشمندانه از سوی امارات بود که تنها مربوط به مسائل مرزبانی نیست. مسائل فراتر از این موضوع است؛ یعنی نقطه شروع نشست گارد ساحلی است و به موازات آن مسائل کلان‌تری پیگیری خواهد شد. لذا این دیدار صرفاً به منظور تامین امنیت ساحلی و مرزی نبود.
اما اینکه این دیدار می‌تواند منتهی به بحث مشارکت در امنیت منطقه شود یا خیر، به نظر من بعید است که چنین دستور کاری را پیگیری کند. همانطور که اشاره کردم این نشست بیشتر به منظور حل و فصل تنش‌ها میان دو کشور است. اماراتی‌ها راساً مصرف کننده امنیت در منطقه هستند و به همین دلیل به صورت یکجانبه توان حرکت در این مسیر و مشارکت در تامین امنیت با ایران را نخواهند داشت.
از سوی دیگر این موضوع نمی‌تواند لزوماً به معنای عدم همراهی امارات با ائتلاف دریایی آمریکا تعبیر شود زیرا امارات به این نتیجه رسیده که ائتلاف دریایی در خلیج فارس شکل نخواهد گرفت و به همین جهت سعی دارد به صورت دوجانبه با ایران این مسئله را حل کند. در واقع اگر اماراتی‌ها اطمینان داشته باشند که چنین ائتلافی شکل خواهد گرفت، شاید به سمت حل و فصل دوجانبه مسائل با ایران نمی‌رفتند.
اقدام امارات به مجوز آمریکا؟
نجفی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا امارات بدون اجازه آمریکا، این تغییرات را در سیاست خارجی خود کلید زده است، توضیح می‌دهد: تصور من بر این است که قطعاً اماراتی‌ها این موضوع را با آمریکا در میان گذاشته‌اند تا ضمن کاهش تنش‌ها از آسیب‌پذیری خودشان در منطقه نیز بکاهند. در واقع احتمالاً امارات به آمریکا اعلام کرده، از آنجا که ایالات متحده در قضیه فجیره با این کشور همراهی نشان نداده است، درنتیجه آنها ناچار خواهند بود مسائل خود را با ایران به صورت دوجانبه حل و فصل کنند. بنابراین چنین مسئله‌ای دستور کار مستقل اماراتی‌ها نیست. هر چند که در مذاکرات آتی میان ایران و امارات ممکن است مسائلی مطرح شود که ابوظبی آن را با آمریکا مشورت نکرده باشد.