بروز اتفاقات در آزمایش های فضایی طبیعی است/ قدم های بعدی در عرصه فضایی را محکمتر و با موفقیت بر می داریم/ ماهواره های ما کاربردشان غیرنظامی است/ تحریم های حوزه فضایی هم یکی از نمایش های ترامپ است

العالم _ ایران / سیاسی

"حسین صمیمی" رئیس پژوهشگاه فضایی ایران در گفتگوی تفصیلی با شبکه العالم پیرامون جدیدترین طرح ها و پروژه های فضایی کشور توضیحاتی ارائه داد.

در ذیل مشروح این گفتگو آمده است؛

العالم: در آغاز یک خلاصه کوتاه از پژوهشگاه فضایی ایران، تاسیس و اینکه کار پژوهشگاه چیست، بفرمایید؟

در جهان امروز حضور در فضا برای کشورها جذابیت های زیادی دارد شاید در وهله اول حضور کشورها صرفا به منظور نشان دادن اقتدار خودشان به جهان بود حضور هر کشوری در فضا نشان دهنده رشد تکنولوژی و فناوری ها در آن کشورهاست ، اما رفته رفته با توسعه ماهواره ها کارکردهای اقتصادی این حوزه هم بسیار جذابیت پیدا کرد این کارکردها بازارهای جدیدی را ایجاد کرد و حضور شرکت های تخصصی، شرکت های استارت آپ باعث شد تا از این حوزه به عنوان یک اقتصاد نوظهور یاد بشود. کشور ما هم از این قافله عقب نمانده و این پژوهشگاه با قدمتی حدود هفت سال در حوزه توسعه فناوری های فضایی تاسیس شده و در حال حاضر با بیش از هشتصد نفر نیروی تخصصی مشغول انجام وظیفه است.

العالم: جایگاه جمهوری اسلامی ایران در این حوزه را به چه نحو ارزیابی می کنید؟

کشور ما در حوزه فضایی جایگاه نسبتا خوبی دارد با توجه به اینکه ما هنوز شاید در حوزه های علمی، در میزان دانشجویان نوپا محسوب می شویم. در اینکه ما صاحب فناوری های پرتاب هستیم ایستگاه فضایی داریم موقعیت مناسبی داریم اما ان شاءالله امیدواریم که قدم آخر را هم که قرار دادن یک ماهواره در مدار و برقراری سرویس هست به فضل الهی برداریم تا این پازل تکمیل بشود .

رتبه های مختلفی اعلام می شود ولی حقیقش من خودم به این رتبه ها زیاد اعتقاد ندارم سندیتشان را نمی دانم. بنابراین من الآن همه هم و غم خودم را در این پژوهشگاه بر این گذاشتم که ان شاءالله یک ماهواره عملیاتی را تحویل دوستانمان بدهیم و به سلامتی در مدار قرار بگیرد آن موقع این رتبه ها و این مقام ها معنا و مفهوم واقعی خودش را پیدا می کند.

العالم: در پژوهشگاه شما بر روی چه نوع ماهواره ای تمرکز شده است؟

ما در پژوهشگاه فضایی ایران روی دو دسته ماهواره کار می کنیم ماهواره های مخابراتی و ماهواره های سنجشی . همه این فعالیت ها منطبق بر یک برنامه راهبردی شکل می گیرد در حوزه ماهواره های مخابراتی اولین قدم طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی ناهید 1 است که یک ماهواره تحقیقاتی هست با طول عمری حدود 2 تا 2.5 ماه که این ماهواره هم اکنون کارهایش انجام شده و آماده تحویل به وزارت دفاع برای قرار گرفتن در مدار است . قدم دوم ماهواره مخابراتی ناهید 2 است . در ماهواره ناهید 1 یک سری فناوری های بومی را که توسط متخصصین داخلی توسعه پیدا کردند در قالب ماهواره ناهید 1 تست و ارزیابی می کنیم. در قدم بعد در قالب ماهواره ناهید 2 آن فناوری ها را تثبیت می کنیم و فناوری های جدیدی را هم توسعه می دهیم و ان شاءالله به تدریج به سمت طراحی و ساخت یک ماهواره ژئو پیش خواهیم رفت. در حوزه سنجش در حال حاضر طراحی و ساخت یک ماهواره سنجشی موسوم به پارس یک در دستور کار ما هست که کارهای مربوط به این ماهواره هم ان شاءالله تا پایان امسال تمام می شود و آماده قرار گرفتن در مدار است البته در کنار این فعالیت ها که در پژوهشگاه فضایی ایران انجام می شود ماهواره سنجشی ظفر هم توسط همکاران عزیزم در دانشگاه علم و صنعت مراحل پایانی اش را طی می کند و آن هم ان شاءالله امسال نهایی می شود پس بنابراین در حال حاضر یک ماهواره مخابراتی تحقیقاتی و دو ماهواره سنجشی در دستور کار کشور قرار دارد .

العالم: ایران تا چه حد توانسته است در چرخه فناوری بومی سازی کند؟

همه این فناوری ها عمدتا در داخل کشور توسعه پیدا کرده است . طراحی ها کاملا توسط جوانان متخصص انجام شده بالتبع بعضی ماژول ها ، آی سی ها خریداری می شود ولی طراحی ها و ساخت کاملا" و صد در صد بومی بوده است. در کنار این توسعه فنآوری ، زیر ساخت هایی هم احتیاج داریم یکی از این زیرساخت ها وجود آزمایشگاه های ای آی تی هست برای اسمبلی، برای تجمیع ، برای تست و ارزیابی ماهواره که در محل پژوهشگاه ، ما یک آزمایشگاه مجهز را هم توسعه دادیم که به عنوان یک زیر ساخت ملی ، هم به ماهواره های در حال ساخت خودمان سرویس می دهد هم به ماهواره هایی که توسط سایر سازمان ها و دانشگاه ها ساخته می شود بنابراین همه این ماهواره ها با تکیه بر توان متخصصین داخلی خودمان توسعه پیدا کرده است .

العالم: چه نهاد ها و سازمان هایی با هم همکاری می کنند تا یک ماهوراه به مرحله پرتاب برسد؟

در حوزه طراحی و ساخت ماهواره پژوشگاه فضایی ایران ، سیاست مدیریت تحقیقات را در پیش گرفته است این به این معناست که ما از حداکثر توان موجود در کشور، اعم از شرکت های دانش بنیان، شرکت های تخصصی و دانشگاه ها در طراحی و ساخت زیر سیستم های مختلف ماهواره استفاده می کنیم . بنابراین در ساخت ماهواره ها، هر شرکت متخصص و افراد متخصص چه در داخل پژوهشگاه و خارج پژوهشگاه استفاده کردیم و همه این پروژه ها در قالب یک برنامه راهبردی که به تایید سازمان فضایی ایران و وزرات ارتباطات رسیده است انجام می شود و پس از ساخت ماهواره بحث ماهواره بر و قرار دادن آن در مدار هم در حیطه وزارت دفاع است که توسط آنها مدیریت می شود .

العالم: به چه دلیل در این موضوع هزینه های زیادی صورت می گیرد؟

اولین جذابیت برای حضور در فضا جنبه های اقتداری آن است حضور در فضا نشان دهنده پیشرفت هر کشوری در حوزه فناوری های پیشرفته است ولی وقتی این ماهواره ها توسعه پیدا کردند و در مدار قرار گرفتند و کارکردهای آنها مشخص شد جذابیت های اقتصادی حضور در فضا هم بیش از پیش نمایان شد مثلا وقتی یک ماهواره سنجشی در مدار قرار می گیرد و تصاویری با دقت بالا تهیه می کند و در اختیار متخصصین قرار می دهد، پردازش این تصاویر می تواند در حوزه های مختلفی مثل کشاورزی، محیط زیست و بحث فرونشست زمین به کارگرفته شود و بازارهای جدیدی برای ارائه خدمات ایجاد می کند که می تواند محل حضور شرکت ها و استارتاپ ها و افراد متخصص باشد بنابراین جنبه های اقتصادی حضور در فضا هم پر رنگ است و از فضا به عنوان یک اقتصاد نوظهور یاد می شود و کشورهای صاحب این فناوری اقدام به تشکیل ارتش های فضایی کردند و هر روز جنبه های جدیدی از حضور در فضا پر رنگ تر می شود و برای کشور با استعدادی مثل ایران هم حضور در فضا یک اصل مهم است .

ویژگی دیگری که فضا دارد اینکه دانشی که در حوزه فضایی کسب می شود سرریزی به سایر صنایع دارد در حوزه فضا متخصصین همه صنایع مثل برق،مخابرات، الکترونیک، مکانیک، پلیمر،شیمی و صنایع را می بینید. هر قدم پیشرفت در حوزه فضا منجر به ده ها قدم پیشرفت در سایر صنایع می شود . ما تجربیات خوبی در پژوهشگاه فضایی در جهت استفاده از این سرریز به سایر صنایع داریم.

همکاران من از دانش فضایی شان استفاده کردند دستگاهی به نام آشکار ساز مواد ممنوعه ساختند که این دستگاه در بسیاری از مراکز نظامی و گیت های بازرسی مورد استفاده قرار می گیرد یا دستگاهی موسوم به رادیو سوند Radio sonde برای کاربرد های هواشناسی طراحی و ساختیم و ان شاالله در آینده نزدیک خبر های خوش دیگری هم از کاربرد سرریز صنعت فضایی در سایر صنایع توسط همکارانم به اطلاع مردم خواهد رسید. یکی از دلایل مخالفت آمریکا با حضور ایران درحوزه فضا ، این است که سرریز دانش فضایی در سایر صنایع و پیشرفتی که ایجاد می کند کمتر از حضور در فضا نیست.

العالم: آیا پروژه های همکاری با کشورهای دیگر در این زمینه داریم ؟

در حال حاضر ما یک پروژه بین المللی در اسکیل کوچک با دانشگاه بیهانگ چین تحت نظارت ابسکو به عنوان ماهواره های کوچک دانشجویی داریم این قرارداد را با دانشگاه بیهانگ منعقد کردیم و در داخل کشور سه دانشگاه ؛ دانشگاه امیر کبیر، دانشگاه شریف و دانشگاه خواجه نصیر را به عنوان مجری این پروژه انتخاب کردیم و در هفته گذشته جلسه بررسی و ارزیابی فازهای اول و دوم این پروژه در چین برگزار شد و به لطف الهی همه کارهای انجام شده مورد تایید قرار گرفت . ما یک قدم کوچک در این مسیر برداشتیم و آمادگی همکاری داریم و با یکی دو کشور تعاملات اولیه را انجام دادیم و امیدواریم منجر به تعاملات بین المللی شود .

العالم: اخیرا ترامپ گفت ایران در پرتاب ماهواره شکست خورد آیا ماهواره ایی پرتاب شد یا در حد آزمایش بود ؟

کشور ما در مرحله توسعه این فناوری های فضایی است و وقتی لفظ توسعه را به کار می بریم یعنی ما در گیر انواع تست ها و انواع ارزیابی ها هستیم و هر تستی دو رو دارد؛ شکست یا موفقیت . هر چند از نظر ما انجام هر تست فارغ از نتیجه آن یک قدم حرکت رو به جلو است .

بله، در چند روز گذشته هم اخباری در این باره منتشر شد. همکاران ما در وزارت دفاع مشغول آزمایشها و تست هایی بودند که اتفاقی هم رخ داد اما این بدان معنی نیست که بروز این اتفاق ناشی از خرابکاری های خارجی بوده باشد، بلکه فرآیندی بوده که در یک تست اتفاق افتاده و ان شاالله با تجربیات و ارزیابی هایی که حاصل می شود، قدمهای بعدی را محکمتر و با موفقیت پیش خواهیم برد.

العالم: چندی پیش وزیر خارجه آمریکا ادعا کرد که ایران از برنامه فضایی خود به عنوان پوششی برای توسعه موشک‌های بالستیک استفاده می‌کند. نظر شما در این باره چیست؟

ماهواره هایی که ما طراحی می کنیم همگی کاربردهای غیرنظامی دارد. ماهواره های سنجشی ما با اهداف پایش محصولات کشاورزی، پایش محیط زیست، تعیین مناطق دارای فرونشست زمین و موارد مشابه طراحی می شود. ماهواره های مخابراتی ما هم به منظور برقراری لینکهای ارتباطی طراحی و ساخته می شود. بنابراین امور فضایی ما کاملاً در حیطه صلح آمیز انجام می شود و هر ادعایی غیر از این صرفاً نوعی تخطئه محسوب می شود.

العالم: با توجه به مطالبی که درباره صلح آمیز بودن برنامه فضایی ایران فرمودید، علت تحریم بخش فضایی ایران از سوی آمریکا را چگونه ارزیابی می کنید؟

به نظر می رسد در دوره ریاست جمهوری ترامپ در آمریکا، شیب نزول این کشور تشدید شده است و تحریم هایی که ایالات متحده نه تنها در حوزه فضایی بلکه در سایر حوزه ها مانند بخش دارویی علیه کشورمان وضع و اجرا کرده، نشان می دهد که این کشور از هیچ منطق درستی برای اقدامات خود تبعیت نمی کند. به هر حال ما در حوزه فضایی از همان ابتدا زیر سایه تحریم ها، کارها و فعالیت های خود را جلو برده ایم. همیشه متکی به خودمان بوده ایم متکی به جوانان متخصص کشور بوده ایم و هیچ وقت مسیرها برای ما هموار نبوده است اما توانسته ایم با عزم بالای جوانان کشور، همه مسیرها را هموار کنیم. بنابراین تحریم های حوزه فضایی هم یکی از نمایش های ترامپ است و در عزم ما برای رسیدن به فضا به حول و قوه الهی تاثیری نخواهد گذاشت.

العالم: بنابراین از نظر شما تحریم های آمریکا تاثیری بر فعالیتها و اقدامات همکارانتان در پژوهشگاه فضایی ایران ندارد. همینگونه است؟

اینکه بگوییم تحریمها تاثیری ندارد شاید عبارت خیلی دقیقی نباشد. در این موضوع، مسئله مهم این است که آیا ما از این تحریم ها تاثیر می پذیریم یا نه؟ ما با عزمی استوارتر از قبل به راهمان ادامه خواهیم داد و همه این دشواری ها را پشت سر خواهیم گذاشت. بزرگترین دارایی ما در این حوزه جوانان متخصص ما هستند که با جان و دل در حال تلاش و فعالیت اند. جوانان متخصص ایرانی در پژوهشگاه فضایی تا پاسی از شب گذشته و با شوقی وصف ناپذیر در حال تست و آزمایش های مختلف کاری هستند. بزرگترین پشتوانه ما در این حوزه، مقام معظم رهبری هستند. یعنی همه ما لحظه شماری می کنیم که خبر خوش یک پرتاب موفق و قرار گرفتن یک ماهواره بومی در فضا توسط یک ماهواره بر بومی را به ایشان گزارش دهیم.

العالم: درباره جدیدترین طرحها و پروژه هایی که قرار است در آینده نزدیک از آنها رونمایی کنید و همچنین درخصوص اهم فعالیتهای پژوهشگاه فضایی ایران توضیح دهید.

در پژوهشگاه فضایی ایران ما روی سه محور اصلی در حال فعالیت هستیم. محور نخست، کسب دانش فنی طراحی و ساخت ماهواره های مخابراتی و سنجشی است در پژوهشگاه فضایی ایران ما روی سه محور اصلی درحال فعالیت هستیم محور اول کسب دانش فنی طراحی و ساخت ماهواره های مخابراتی و سنجشی است که ماهواره ناهید یک را به تازگی به اتمام رساندیم ماهواره سنجشی پارس یک را هم تا پایان سال به اتمام خواهیم رساند و یک محصول دیگری هم داریم به عنوان بلوک انتقال مداری که قادر خواهد بود یک ماهواره را از مدار 400 کیلومتری به مدار 7000 کیلومتری منتقل کند که ان شاء الله تا پایان سال نمونه کیفی این محصول را نیز به اتمام خواهیم رساند.

محور دوم بحث توسعه خدمات فضاپایه است که در این حوزه ما تا کنون روی کاربردهای سنجشهای از دور تمرکز کرده ایم که من یکی دو نمونه از کارهایی که انجام داده ایم را خدمت شما و مخاطبان گرامی عرض کنم در فروردین 98 که بحرانهای سیل پیش آمد ما با تهیه نقشه هایی از روند پیشرفت سیل و میزان خرابی های انجام شده به کمک ستاد مدیریت بحران رفتیم و این ستاد از این نقشه های کاربردی استفاده حداکثری به عمل آورد، پس از وقوع سیل که بحث پرداخت خسارت به کشاورزان آسیب دیده پیش آمد باز وزارت کشور از نقشه هایی که توسط پژوهشگاه فضایی ایران تهیه شده برای پرداخت خسارت استفاده کرد. انواع و اقسام خدمات دیگری که ما ارائه دادیم پایش محصولات کشاورزی، پایش گندم پایش کشت برنج کلا پاسخ به این سوال که چه محصولی به چه میزانی در کجا به چه مساحتی کاشته می شود همه این سوالهای مهم که برای مدیریت کشور مهم است را پایلوت های خوبی انجام دادیم و تحویل متولیان امر دادیم. در یک پروژه پایلوتی که در دشت مغان انجام دادیم با استفاده از فناوری های سنجش از دور و تحلیل تصاویر ماهواره ای توانستیم در یک مزرعه در خصوص مصرف سم چهار میلیارد تومان صرفه جویی کنیم، عدد چهار میلیارد تومان شاید عدد زیادی نباشد ولی چهار میلیارد تومان سم می تواند خیلی فاجعه آمیز باشد. این مثالهایی که عرض کردم مثالهایی بود از کاربردهای ماهواره و باز تاکید می کنم در حوزه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ما روی توسعه این حوزه تمرکز داریم. خب تا کنون ما این تصاویر مورد نیاز را از ماهواره های بیگانه که در مدار هستند تهیه می کنیم و به محض اینکه این تصاویر تهیه شدند مراکز داده بومی داریم این تصاویر ذخیره می شوند و بعد از آن بحث پردازش تصاویر توسط متخصصین بومی ما انجام می شود یعنی در این چرخه فعلا جای خالی آن ماهواره بومی است که در مدار قرار بگیرد که ان شاء الله اگر خدا توفیق بدهد و ما این قدم را هم برداریم کل این چرخه را در داخل کشور خواهیم بست. پس اگر ما تاکید می کنیم روی خدمات فضاپایه شاید برای این است که این سوال شما که چرا کشور ما روی طراحی و ساخت ماهواره تاکید دارد پاسخ خوبی برایش ارائه شود.

محور سوم بحث سرریز دانش فضایی در سایر صنایع است که در این حوزه هم کارهای خوبی انجام داده ایم. اگر ما روی باتری های فضایی داریم کار می کنیم به طبع یکی از کاربردهای این تخصص می تواند در حوزه صنایع خودروسازی با نگاه به آینده باشد و کاربرد داشته باشد و نمونه های دیگری که ان شاء الله در آینده خدمت شما ارائه می کنم.