العالم ـ عربستان سعودی
ابتدا می بایست حوادث را از همان روز نخست وقوع جنایت یعنی دوم اکتبر یادآوری کنیم:
ـ نخستین موضع عربستان پس از جنایت انکار وقوع آن بود. مقامات سعودی بارها این جمله را تکرار کردند که خاشقچی به همراه نامزدش کنسولگری را ترک کردند. آنها با استفاده از دوربین ها نشان دادند که خاشقچی از کنسولگری خارج شد و بعدها مشخص شد که یک عربستانی نقش خاشقچی را ایفا کرد تا اینگونه وانمود کنند که خاشقچی ساختمان کنسولگری را ترک کرده است.
ـ پس از دو هفته از وقوع جنایت که همزمان با آن تمام آثار جرم و جنایت از داخل کنسولگری محو شده بود، ریاض به کشته شدن خاشقچی اذعان و تاکید کرد که این اقدام، ناخواسته، پس از درگیری لفظی میان او و افرادی از داخل کنسولگری رخ داد؛ اما ریاض از جسد خاشقچی سخنی به میان نیاورد.
ـ تقریبا پس از دو ماه و نیم امریکا به وقوع این جنایت به دستورمقامات عالی عربستان اذعان کرد و کنگره امریکا نیز محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را مسئول این حادثه دانست.
پس از آن دستگاه قضایی عربستان احکامی در حق 8 نفر صادر کرد. 5 نفر به اعدام و سه نفر به حبس محکوم شدند. نام این 8 نفر اعلام نشد. آنچه که بیشتر جلب توجه کرد، تبرئه سعود قحطانی مشاور بسیار نزدیک به بن سلمان و کسی که مستقیما در این جنایت متهم بود و این علاوه بر احمد عسیری رییس اطلاعات سابق عربستان و محمد العتیبی سرکنسول عربستان در استانبول بود. این محاکمات به صورت محرمانه انجام شد و کسی از روند آنها اطلاع ندارد؛ بدین معنی که مشخص نشد چرا برخی به اعدام محکوم شدند و شماری دیگر از جمله متهم نخست تبرئه گشتند. دستگاه قضایی عربستان فقط اعلام کرد که جنایت تعمدا صورت نگرفت.
این سخن باب بحث و جدل گسترده ای درباره دلایل و بهانه های دستگاه قضایی از تبرئه کردن برخی افراد و محکومیت برخی دیگر باز می کند. جنایت آن طور که ریاض اعلام می کند، ناخواسته نبوده است. تیمی که خاشقچی را به قتل رساند متشکل از 18 نفر بود و از چند ساعت قبل از وقوع جنایت در محل حاضر شده بود و اگر هدف احضار خاشقچی به ریاض بود، تیم امنیتی کنسولگری برای انجام این ماموریت کفایت می کرد.
علاوه براین فایل های صوتی نشان می دهد که این تیم در حال گفتگو درباره قطعه قطعه کردن جسد خاشقچی بوده است؛ اگر این جنایت تعمدی نبود، پس چرا جسد را تکه تکه کردند؟ و این اقدام نمی تواند بدون هماهنگی و ارتباط با سران عالی ریاض و القحطانی و العسیری و بن سلمان صورت گرفته باشد.
حال که جنایت به صورت عمدی انجام شده است، (این مساله را تمام مدارک و گزارشها از جمله گزارش آژانس اطلاعات مرکزی سی آی ایه و نیز گزارش انییس کالامار گزارشگر ویژه سازمان ملل تایید می کند)، صدور حکم مبنی بر غیرعمدی بودن حادثه و تبرئه القحطانی و العسیری، نشان می دهد که اهداف و انگیزه هایی در پس این حادثه نهفته است.
اینک باید اشاره کرد که القحطانی از افراد بسیار نزدیک به بن سلمان است و بارها تاکید کرده که تمام اقداماتش در راستای عمل به دستورات بن سلمان بوده است. العسیری نیز مستقیما از ولیعهد دستور می گیرد. از این رو تبرئه این دو فرد به معنای تبرئه ولیعهد و دور کردن او از حادثه است؛ در حالی که پیش از این ولیعهد به صورت مستقیم در این حادثه متهم بوده است.
یادآور می شود که دادستان کل عربستان ابتدا جنایت را تعمدی توصیف کرد؛ اما بن سلمان در یک مصاحبه تلویزیونی گفت که حادثه غیرعمدی بوده و از قبل برای آن برنامه ریزی نشده بود. و پس از آن بود که دستگاه قضایی نظر بن سلمان را در دستور کار خود قرار داد؛ از این رو می توان گفت که این احکام فقط برای تبرئه بن سلمان بوده است.
علاوه بر این، صلاح پسر خاشقچی با انتشار توئیتی از دستگاه قضایی عربستان تشکر و قدردانی کرد و از اعتماد به دستگاه قضایی سخن گفت تا بدین ترتیب به احکام صادره مشروعیت ببخشد.
تمام این اقدامات نشان می دهد که فرار از مجازات دیگر بسیار آسان شده است. احکام صادره از سوی دستگاه قضایی عربستان بی تردید در راستای تحقق عدالت نیست و این عدالت بنا به نظر نهادهای بین المللی اساسا محقق نشده است؛ بلکه درواقع کسانی که خاشقچی را به قتل رساندند، محکوم شدند؛ اما کسانی که برای این جنایت برنامه ریزی کرده بودند و بر آن نظارت کردند، تبرئه شدند.
* حسین موسوی