العالم - ترکیه
«رجب طیب اردوغان» پس از اقامه نماز جمعه این هفته در جمع خبرنگاران، سخنان عجیبی به زبان آورد که با نظرات پیشینش متفاوت بود و گفت که ترکیه به برقراری روابط بهتری با رژیم صهیونیستی تمایل دارد و از گفت‌و‌گوهای آنکارا و تل آویو در سطح امنیتی و اطلاعاتی خبر داد.
به نوشته رأی الیوم، همزمان رسانه‌ها و روزنامه‌های چاپ سرزمین اشغالی نیز نوشته‌اند که آنکارا و تل آویو در آستانه بازگردانی سفرای خود هستند. سفرایی که در سال ۲۰۱۸ و در پی حمله صهیونیست‌ها به غزه، به پایتخت‌های خود بازگشته بودند.
این روزنامه الکترونیکی سخنان اردوغان را یک ضربه و شوک اساسی به جنبش‌های اسلام سیاسی در منطقه غرب آسیا به ویژه گروه اخوان‌المسلمین دانست که اردوغان را رهبر و پیشوای خود می‌دانند و به او به عنوان مانعی بزرگ در برابر برنامه‌های سازش در جهان عرب می‌نگرند. مواضع تند اردوغان در برابر دولت‌های عربی سازشگر با رژیم صهیونیستی همچون امارات و بحرین و سودان و تهدید به فراخوان سفیر از ابوظبی، این برداشت اخوانی‌ها از رئیس‌جمهور ترکیه را تقویت کرده بود.
بنابراین گزارش، این گونه علنی‌سازی تمایل ترکیه برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، پس از آن انجام شد که حزب عدالت و توسعه مغرب که یکی از شاخه‌های اخوان‌المسلمین و از مهم‌ترین آن‌ها در مغرب عربی است، سازش رباط با تل آویو را تأیید کرد و «سعد الدین العثمانی» نخست‌وزیر مغرب، شخصا در کنار «مئیر بن شبات» رئیس امنیت داخلی اسرائیل، توافق سازش را امضاء کرد و شوک اساسی به اسلامگراها وارد آورد و «عبدالله بن کران» نخست وزیر سابق و رئیس سابق حزب عدالت و توسعه نیز این اقدام را تأیید کرد.
حجم روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی
روابط میان ترکیه و رژیم اسرائیل ریشه‌دار تر از هر کشوری در غرب آسیا است و به سال ۱۹۴۹ زمانی که دولت ترکیه تشکیل رژیم صهیونیستی و تبادل هیأت‌های دیپلماتیک را به رسمیت شناخت. علی‌رغم تیره شدن روابط دو طرف در سال ۲۰۱۰ پس از حمله کماندوهای اسرائیلی به کشتی امدادی «مرمره» که کمک‌های بشردوستانه را به غزه می‌برد، اما روابط امنیتی و هماهنگی اطلاعاتی میان آن‌ها از بین نرفت. همچنین روابط اقتصادی نیز دستخوش تغییر نشد، به طوریکه حجم تبادلات تجاری میان ترکیه و رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۱۹ در حدود ۱۰ میلیارد دلار بود و شرکت هواپیمایی ترکیه در هفته ۶۰ پرواز به تل آویو دارد.
رژیم صهیونیستی همچنین برای سال‌ها یکی از منابع فروش سلاح به ترکیه به شمار می‌رفت. اوج معاملات تسلیحاتی دو طرف به سال ۱۹۷۴ زمانی که ترکیه به قبرس شمالی حمله کرد، باز می‌گردد. زمانی که کشورهای اروپایی و آمریکا، ترکیه را تحریم تسلیحاتی کرده بودند.
دلایلی که اردوغان سخنانش را زیر پا گذاشت؟
رأی الیوم سپس نوشت که می توان دلایل متعددی برای چرایی تمایل اردوغان برای برقراری روابط بهتر با رژیم صهیونیسیتی نام برد. اینکه چرا او محذورات پیشین خود را زیر پا گذاشت و از تمایل خود برای برقراری رابطه با رژیمی سخن گفت تا همین دیروز او را خون‌ریز و جنایت‌کار خطاب می‌کرد که مردم فلسطین را می‌کشد و به آن‌ها گرسنگی می‌دهد تا جان دهند؟ اردوغانی که درهای کشورش را به روی رهبران سیاسی حماس گشوده است.
دلیل اول می‌تواند به واسطه‌گری جمهوری آذربایجان و شخص «الهام علی اف» مربوط شود. شراکت استراتژیک عمیق میان ترکیه و جمهوری آذربایجان در خلال جنگ قره‌باغ بیش از پیش خود را نمایان ساخت، تا جایی که ترکیه، نیروی نظامی و پهپادهای «بیرقدار» خود را به جمهوری آذربایجان فرستاد. همزمان میان الهام علی‌اف و رژیم صهیونیستی، روابط بسیار محکمی برقرار است و سلاح‌های ساخت این رژیم نیز در جریان جنگ اخیر به کمک باکو آمد.
در خصوص دلیل دوم، باید گفت که اردوغان با تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا مواجه شده است. آمریکا ترکیه را در ارتباط با خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ از روسیه تحریم کرده و اتحادیه اروپا نیز اقدامات ترکیه در شرق مدیترانه و حمایت از یونان و قبرس را بهانه‌ای برای تحریم آنکارا قرار داده است. بنابراین ممکن است اردوغان بر این عقیده باشد که لابی صهیونیسم در آمریکا و اروپا، می‌تواند تا حدودی از شدت و وسعت تحریم‌ها بکاهد.
به عقیده رأی الیوم، سومین دلیل تمایل ترکیه برای بهبود روابط با تل آویو، به «جو بایدن» مربوط می‌شود. احتمال اینکه رئیس‌جمهور منتخب آمریکا به دفاع از مسأله کردها یا معارضان از جمله جنبش «گولن» در ترکیه بپردازد، وجود دارد و در این میان اردوغان به هم‌پیمانی با اسرائیل برای مقابله با هرگونه تنش با آمریکا نیاز دارد.
چهارمین دلیل می‌تواند این باشد که اردوغان در سایه سازش برخی کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی، تصمیم گرفته است تا به این مسیر بپیوندد و همراستا با بهبود روابط خود با این رژیم، تنش میان خود با دیگر کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی و مصر را نیز از میان ببرد. اردوغان هیچ انتقادی از توافق سازش میان مغرب با اسرائیل نکرد. در حالی که ترکیه و مغرب رابطه چندانی هم ندارند و محور تمرکز ترکیه در مغرب عربی، الجزائر و تونس است.
واکنش اخوان‌المسلمین و حماس
به نوشته رأی الیوم، بازگشت سفرا و افزایش حجم تبادل تجاری و گسترش روابط ترکیه و اسرائیل، می تواند آغازی برای مرحله پیش‌رو باشد. اما آیا چنین تغییری در سیاست ترکیه، موجب تغییر موضع این کشور در قبال اخوان‌المسلمین و به خصوص جنبش حماس می‌شود؟
باید توجه داشت که جنبش مقاومت اسلامی حماس، تا کنون هیچ واکنشی حتی یک کلمه به سخنان اردوغان نداشته است. آیا این به این معناست که حماس از پیش در جریان این گام ترکیه بوده؟ حماسی که تا کنون واکنش شدیدی به توافقات سازش دیگر کشورها نشان داده است.
سؤال دیگر اینکه، آیا عادی‌سازی روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی، مقدمه یا پوششی برای سازش قطر با این رژیم است؟ به اعتبار این که قطر بزرگترین همپیمان ترکیه در منطقه به شمار می‌رود.
رأی الیوم در بخش پایانی گزارش خود نوشت که پاسخ مشخصی برای این سؤالات ندارد اما عادی‌سازی روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی، جایگاه اردوغان در میان همپیمانان اسلامگرای خود را سست خواهد کرد و چه بسا موجب بروز اختلافات سیاسی در میان جنبش‌های اسلام سیاسی در منطقه شود.
به عقیده رأی الیوم، چه بسا اردوغان بخواهد از خلال عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، که با تمامی ادبیات و اعتقادات اعلامی پیش از این وی در تناقض است، انزوای منطقه‌ای و جهانی خود را از میان ببرد، اما به نظر می‌رسد این یک اشتباه بزرگ برای او خواهد بود، چرا که باقی دوستانش را نیز از دست خواهد داد.
فارس