همگرایی ایران و اروپا؛ یارگیری ترامپ درمنطقه علیه برجام

العالم ـ گزارش

به دنبال اعلام قاطعانه پایبندی به توافق هسته ای از سوی سران بروکسل، کاخ سفید رویکرد ضد ایرانی خود را از کانال های دیگری پیگیری می کند.

شکاف در اردوگاه غرب به عنوان یکی از دستاوردهای برجام برای ایران مطرح بوده و این روزها همواره برجسته تر از دیگر نتایج توافق به نظر می رسد؛ توافقی که به اتحاد یک دهه ای غرب و همچنین تهدید و تحریم آنها علیه تهران پایان داد.
حال در فضای پسابرجام، ایران و اروپا روابط حسنه ای را تجربه می کنند و هر روز بر دامنه تعاملات آنها افزوده می شود. در شرایط کنونی زبان تحریم و تهدید گذشته با بهانه برنامه هسته ای ایران جای خود را به برنامه ریزی برای استفاده از فرصت های برجام داده است.
در همین عمر دو سال و اندی که از برجام می گذرد ایران و اروپا از ظرفیت های اقتصادی و سرمایه گذاری یکدیگر بهره گرفته اند؛ ظرفیت هایی که در یک دهه گذشته به دلیل تحریم های ضدایرانی ناشی از کارشکنی های آمریکا و قطعنامه های شورای امنیت به دست فراموشی سپرده شده بود.

نگاه هماهنگ ایران و اروپا به برجام
برخلاف نظر برخی مخالفان توافق هسته ای که معتقدند اروپا و آمریکا با ایفای نقش پلیس خوب و بد در یک مسیر قدم برمی دارند، باید گفت که برجام راه اروپا را از ایالات متحده جدا کرد. یکی از این دلایل به سه سال گذشته اشاره دارد که در این مدت هیچ تحریم جدیدی از طرف اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران تصویب و اجرا نشد.
نگاه هماهنگ ایران و اروپا به برجام و تلاش آنها برای حفظ این توافق معتبر بین المللی اما به معنی آن نیست که تهران و بروکسل در همه زمینه ها با یکدیگر همسو حرکت می کنند. برنامه موشکی ایران، راهبرد منطقه ای جمهوری اسلامی و مسائل حقوق بشری از جمله مسائل مورد اختلاف ایران و اروپا محسوب می شوند.
ایالات متحده مسائل اختلافی مزبور را به توافق هسته ای پیوند داده و در صدد ناکام گذاشتن برجام در مرحله اجرا است در حالی که ایران و اروپا این اختلافات را خارج از چارچوب برجام بررسی می کنند. ایران و گروه 1+5 در زمان مذاکرات نیز به این نکته پی برده بودند تنها در صورتی موفق به حل وفصل مسالمت آمیز اختلاف فرسوده هسته ای خواهند شد که بر همین مساله مشخص متمرکز شده و از بیان اختلافات دیگر اجتناب کنند.
تا پیش از مذاکرات در دولت یازدهم، نزدیک به یک دهه گفت وگوهای هسته ای بین ایران و کشورهای اروپایی برقرار بود و در سال 92 نیز با وجود تداوم حضور اروپایی ها در جریان مذاکرات، نماینده آمریکا هم به گفت وگوها پیوست. کشورهای اروپایی به مراتب بیش از طرف آمریکایی حامی حفظ برجام اند؛ توافقی که حاصل 13 سال گفت وگوهای آنها با ایران بوده است.

واکنش قاطع رهبران اتحادیه اروپا به اقدامات ضد برجامی ترامپ
از این رو قاطع ترین واکنش ها به اقدامات ضدبرجامی ترامپ در این مدت از جانب رهبران اتحادیه صورت گرفته است. علاوه بر مواضع حمایتی مکرر «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از عدم تایید پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان، «امانوئل ماکرون» رییس‌ جمهوری فرانسه و «ترزا می» ‌نخست ‌وزیر بریتانیا با انتشار بیانیه ای، حمایت قاطع خود را از توافق هسته ای اعلام کردند.
همچنین در نشست وزیران امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا که اواخر مهرماه در لوکزامبورگ برگزار شد، اعضای حاضر بار دیگر ضرورت پایبندی همه طرف ها به توافق هسته ای را مورد تاکید قرار دادند. در چنین اوضاعی مقامات آمریکایی به ویژه شخص ترامپ، ناگزیر کانال های دیگری را برای فشار بر ایران دنبال می کنند.

برنامه آتی آمریکا در مواجهه با ایران
همان طور که دونالد ترامپ در شعارهای انتخاباتی خود وعده داده بود از هیچ تلاشی برای به بن بست کشاندن اجرای برجام کوتاهی نکرده و همچنان توافق هسته ای ایران و 1+5 را بدترین نوع توافق برای ایالات متحده می داند که مایه شرماری واشنگتن است. دلایلی اما وجود دارد که وی را ناچار به خروج از برجام کرده است.
رییس جمهوری آمریکا با همه خصومت هایی که علیه ایران و برجام دارد در هفته های گذشته رسیدگی به پایبندی یا رد پایبندی ایران به برجام را بر دوش نمایندگان کنگره نهاد و خود از زیر این بار مسوولیت شانه خالی کرد.
فشارهای داخلی از سوی دو حزب دموکرات و جمهوریخواه از یک طرف و فشارهای بین المللی بر ترامپ زمینه را برای اتخاذ چنین تصمیمی از سوی وی فراهم کرد تا مسوولیت و همچنین تبعات ناشی از ماندن یا خروج آمریکا از برجام دیگر متوجه شخص اول دولت ایالات متحده نباشد.
هجمه های سنگین مقامات اروپایی که برخی تاکید کرده اند حتی در صورت خروج واشنگتن از برجام به این توافق معتبر بین المللی متعهد می مانند، رفتار کاخ سفید را در مسیر تازه ای قرار داده است. به طوی که به تازگی روزنامه «وال استریت ژورنال» به نقل از «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا نوشت: رییس جمهوری به وضوح گفته است که قصد مداخله در توافق های تجاری جاری اروپایی ها و ایران ندارد و آمریکا در پی اختلال در روابط تجاری آنان نیست.

وضع تحریم های غیر هسته ای آمریکا علیه ایران
ناتوانی واشنگتن در خروج مستقیم از برجام و همچنین ناامیدی کاخ سفید از وادارسازی تهران به عهدشکنی، ترامپ را به بکارگیری روش های دیگر به منظور اعمال فشار بر جمهوری اسلامی مجبور کرده است.
به گزارش ایرنا، پیوند دادن مسائل هسته ای و غیرهسته ای در کنار وضع تحریم های غیرهسته ای یکی از این برنامه ها به شمار می رود که با هدف دلسردی ایران به نتایج توافق و دامن زدن به نارضایتی های داخلی نسبت به برجام صورت می گیرد.
از دیگر برنامه های ترامپ برای مقابله با تهران، گسترش روابط با بازیگران مجاور ایران است که به باور کاخ سفید به انزوای جمهوری اسلامی منجر می شود. از این رو سفر کنونی شش روزه وزیر امور خارجه آمریکا به منطقه و دیدار وی با مقامات کشورهایی چون عربستان، قطر، عراق، هند و پاکستان با این هدف صورت گرفته است.