العالم - زلال قرآن
نیّت شکل دهنده هدف و نتیجه هر عمل اختیاری است.
نیّت مغز و روح هر عمل اختیاری (به خصوص عبادات) است و مستقیماً قلب و روح انسان را تحت تاثیر قرارمی دهد، نیّت پاک و خالصاً لوجه الله، انسان را تا اعلی علیین و بالاترین درجات قرب الهی ارتقا می دهد، و نیّت غیرالهی و آلوده به شوائب دنیایی او را از مقام انسانیت ساقط و از قرب خداوند سبحان دور می سازد، چنانکه در حدیثی معروف از رسول الله (ص) نقل شده که:
« اِنَمّا اَلاَعمال بِالنِیّات وَلِکُلِّ اِمرِیِ مانُوی فَمَن غَزیَ اِبتِغاءَ ماعِندِالله فَقَد وَقَعَ اَجرَهُ عَلیَ الله عَزَّوَجَل، وَمَن غَزیَ یُریدُ غَرَضَ اَلدُنیّا اَو نُویَ عِقالاً لَم یَکُن لَهُ اِلّا مانُویَ» [به درستیکه نتیجه هر عملی به نیّت انسان بستگی دارد، و ما حصل هر عملی برای انجام دهنده آن همان است که نیّت آن را کرده، پس اگر کسی نیّت جلب رضای الهی به میدان جنگ برود، اجر و پاداش او با خداوند عزّوجل است، و اگر به نیّت رسیدن به اغراض دنیایی (کسب مال و مقام و شهرت و...) وارد جنگ شود نصیب او همان چیزی خواهد بود که نیّت رسیدن به آن را کرده است].
این حدیث شریف، گویای این حقیقت است که انسان با انتخاب نیّت وقصد وعزم به انجام هرفعل اختیاری:
اولاً – هدف خود از انجام آن فعل را مشخص نموده و حرکت خویش را به سمت و سوی آن هدف تعیین می نماید.
ثانیاً – نتیجه دنیایی یا آخرتی مورد توقع خود را از وصول به آن هدف معین می کند.
ثالثاً – عملاً نتیجه نهایی و آخرتی حاصل از فعل اختیاری خود را مشخص می سازد، چنانکه در حدیث شریف منقول از امام صادق (ع) آمده:
« اِنَّ الله یَحشُراَلنّاسَ عَلیَ نِیّاتِهِم یَومَ القِیامةَ»
ترجمه: (محققاً خداوند عزّوجل مردم (انسانها) را در روز قیامت بر اساس نیّت هایشان محشور می فرماید).