العالم-اروپا
چند هفته از چالش آفرینی تازه عربستان در قبال همسایه خود می گذرد و در این مدت، ریاض از راه های مختلف برای در انزوا نگهداشتن قطر بهره گرفته اما به اهداف از پیش تعیین شده خود حتی نزدیک هم نشده است.
با توجه به این تحولات، کارشناسان معتقدند که چند اتفاق اخیر از جمله سفر «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا بسترساز رفتارهای ستیزه جویانه سران ریاض در قبال کشورهای منطقه شده است.
** سفری با پیامدهای ناگوار منطقه ای
فصل تازه از بحران های منطقه ای پس از آن کلید خورد که رییس جمهوری آمریکا نخستین سفر خارجی خود را به منطقه انجام داد و ریاض را به عنوان اولین مقصد برگزید.
رقص شمشیر سران ریاض با رهبر آمریکا در کنار هدایای گران قیمت به شخص ترامپ به توهم خودبرتربینی این کشور دامن زد و عقد قرارداد 110 میلیارد دلاری دو کشور بر این حس افزود تا سعودی ها تصور کنند می توانند معادلات منطقه ای را از تصمیمات خود متاثر سازند.
بنابراین، عربستان به همراه مصر، بحرین و امارات متحده عربی در اقدامی غیرمنتظره روابط دیپلماتیک خود را با دوحه قطع کرده و مرزهای زمینی، دریایی و هوایی خود را بر روی قطر بستند. پس از آن برخی کشورهای ذره ای منطقه نیز به تبعیت از آنها به صف تحریم کنندگان قطر پیوستند. آنها بر این ادعا بودند که قطر از گروه های تروریستی در منطقه حمایت می کند و ثبات و آرامش را در خاورمیانه بر هم زده است.
تمایل سران دوحه برای مذاکره به منظور برون رفت از بحران به دلیل فهرست سیزده گانه عربستان و متحدان این کشور با بن بست مواجه شد؛ فهرستی که از قطر می خواست تا ضمن تعطیلی شبکه الجزیره، از حمایت گروه‌های حماس و اخوان المسلمین دست بردارد. همچنین روابط خود را با ایران قطع و به حضور نظامی ترکیه در قطر پایان دهد.
از همان اول مشخص بود که سران دوحه با درخواست های آمرانه و نامتعارف عربستان و همپیمانان این کشور موافقت نخواهند کرد. این موضوع به منزله دخالت مستقیم این کشورها در امور داخلی قطر محسوب می شد که با منافع ملی و استقلال این کشور سازگار نبود.
البته سعودی ها چنین رویکردی را از زمان فوت ملک عبدالله و جانشینی ملک سلمان در پیش گرفته اند؛ بکارگیری مقامات جوان و تشنه شهرت و قدرت باعث شده است تا عربستان از مواضع محافظه کاری سنتی خود فاصله گرفته و به ماجراجویی در منطقه روی آورد؛ تغییر نگاه و رفتاری که تا کنون بازنده آن، خود سعودی ها بوده اند.
** اروپای نگران از سیاست های ریاض
برخلاف آمریکا که بسیاری معتقدند مستقیم یا غیرمستقیم بانی شکل گیری این بحران در روابط عربستان و قطر بوده اما کشورهای اروپایی در کنار آمریکا و کشورهای عربی قرار نگرفته اند و مسیر حل مسالمت آمیز این اختلاف را از راه گفت وگو لازم دانسته اند.
در همین ارتباط چندی پیش «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه در شورای اروپا اظهار کرد که هیچ اقدام یک جانبه‌ای نباید اتخاذ شود. ما از تمامی طرفین درگیر دعوت می‌کنیم تا تنش‌ها را کاهش داده و به برگزاری مذاکرات مستقیم بپردازند.
از سخنان موگرینی مبنی بر اینکه همه این کشورها همپیمانان ما در مبارزه با تروریسم و شرکای اقتصادی اروپا هستند این برداشت وجود دارد که بروکسل به خاطر منافع خود حاضر به کنار گذاشتن قطر به نفع سعودی ها نیست. گفت وگوهای تلفنی و دیدارهای مستقیمی که مقامات آلمان، انگلیس، فرانسه و ایتالیا با سران دوحه داشته اند از اهمیت قطر نزد کشورهای قاره سبز حکایت دارد.
عربستان گویی در محاسبات خود از سرمایه گذاری های قابل توجه قطر در اروپا و همچنین ایالات متحده غافل مانده بود. یکی از بزرگترین پایگاه های نظامی آمریکا (العدید) در قطر واقع شده و دو کشور توافق های متعددی در ارتباط با تسلیحات و جنگنده ها منعقد کرده اند.
ادامه تنش بین قطر و کشورهای عربی دامن این پایگاه و همکاری های واشنگتن و دوحه را در زمینه های گوناگون خواهد گرفت. از همین رو، مقامات کاخ سفید هم در سیاست های اعلامی خود دو طرف را به گفت وگو برای رفع تنش ها تشویق می کنند.
جمله وزیر امور مالی قطر مبنی بر اینکه «اگر ما یک دلار ببازیم، آنها نیز یک دلار خواهند باخت»، به بازیگران و کشورهای همسود با این کشور اشاره دارد. در همین زمینه تحلیلگرانی چون «باربارا چلی» نویسنده روزنامه «لترا 43» معتقدندکه قطع روابط عربستان و متحدانش با قطر، پیامدهایی برای کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا دارد و می تواند بر اقتصاد این کشور تاثیرگذار باشد، زیرا میلیاردها پول قطر در ایتالیا سرمایه گذاری شده است.
چنین موضوعی در ارتباط با روابط قطر و انگلیس نیز به چشم می خورد. قطر بین 35 تا 40 میلیارد دلار در بریتانیا سرمایه گذاری کرده و قرار است در چند سال آتی هم بالغ بر پنج میلیارد دلار در این کشور سرمایه گذاری کند. بدیهی است پس از بهار 2019 و جدایی کامل بریتانیا از اتحادیه (برگزیت)، لندن نیاز مبرمی به سرمایه گذاری های خارجی از جمله قطر خواهد داشت.
در مجموع، سیاست سعودی ها با هدف به انزوا کشاندن قطر نه تنها تاکنون به نتیجه نرسیده که عکس آن را شاهد هستیم. عربستان که سودای شکل دهی و ریاست بر ائتلاف نظامی متشکل از 41 کشور اسلامی منطقه را دارد، اینک هیپیمانان خود را در تحریم قطر انگشت شمار می بیند.
از طرفی، اشتباه راهبردی ریاض سبب شده تا دوحه به سمت کشورهای مخالف سیاست های منطقه ای عربستان از جمله ایران و ترکیه گرایش یابد. ضمن این که شکاف در اردوگاه اعراب حوزه خلیج فارس به ویژه مشکل آفرینی در مسیر پیشبرد سیاست های این شورا از دیگر برآیندهای هیجان زدگی و اقدامات نسنجیده آل سعود است. /ایرنا