العالم - ایران / فرهنگی
صبح نو -- «جمعه شب یک دانشجوی دختر در یکی از خوابگاه‌های دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد دچار ایست کامل قلبی- تنفسی شد و بعد از انتقال بیمار به بیمارستان فوت کرد. دانشجوی ترم 9 دانشگاه علوم پزشکی همین شهر نیز مدتی پیش به دلیل گاز گرفتگی در حمام خوابگاه جان باخته است.» این‌ها خبرهایی‌اند که در چند ماه گذشته باعث شد تا خوابگاه و پانسیون‌ها بیشتر به عدم رعایت ایمنی متهم شوند.
با آغاز فصل دانشجویی، خیلی از خوابگاه‌ها و پانسیون‌های شهر دست به کار شدند تا بتوانند با اغواگری مشتری بیشتری را در اتاق‌های بعضاً 12 متری خود جای دهند. دانشجویانی که از شهرهای خود دور شده‌اند، برای کاهش هزینه‌هایشان حاضرند هر شرایطی را که صاحبان خوابگاه‌ها و پانسیون‌ها دارند بپذیرند تا بلکه برای ادامه تحصیل خود با مشکل کمتری مواجه‌شوند.
بدون تردید، یکی از مهمترین و عمده‌ترین دغدغه‌های دانشجویی در طول دوران تحصیل، موضوع خوابگاه و سکونت دانشجویان است به طوری‌که غالباً امور تحصیلی و آموزشی آنان را تحت تأثیر خود قرار داده و این موضوع معمولاً نگرانی خانواده‌ها را نیز به دنبال دارد.
باید گفت مشکلات اسکان و کمبود فضای خوابگاهی در کلیه دانشگاه‌های کشور کم‌وبیش قابل مشاهده است اما این مشکلات در دانشگاه‌های نوپا و در حال توسعه که اغلب دانشجویان این دانشگاه‌ها به لحاظ اجتماعی، از طبقات آسیب پذیر جامعه نیز هستند، نمود بیشتری داشته و دارد.
بنابراین توجه بیشتر مسوولان ذی‌ربط به این دانشگاه‌ها در جهت بسترسازی بهینه برای اقشار محروم جامعه از اهمیت بیشتری برخوردار است. تأمین تسهیلات رفاهی و ارائه خوابگاه به دانشجویان، بر اساس قوانین و مقررات مربوط به عنوان راهکاری مناسب و شیوه‌ای مطلوب برای تخفیف مشکلات اقتصادی و به‌تبع آن دغدغه‌های خوابگاهی دانشجویان و خانواده‌های آنان است و به منظور ایجاد شرایط مساعد تحصیل و آموزش، به عنوان یک ضرورت مسلم، باید مورد توجه قرار بگیرد.
اما در کنار برخی از زرق و برق‌ها و امکانات شبهه هتل این خوابگاه‌ها و پانسیون‌ها مشکلی نهفته است که برخی از صاحبان این مجموعه‌ها حتی فکر آن را هم در سر نداشته‌اند چون دانشجویانی که در این خوابگاه‌ها اسکان می‌یابند ترجیح می‌دهند مطالبه‌ای از آن نداشته باشند.
حق با مشتری نیست
یکی از ارکان اساسی مشتری مداری در همه جای کشور با جمله «حق با مشتری است» شناخته می‌شود، حقی که در قبال آن هزینه‌ای را نیز می‌پردازد و باید امکانات مناسبی دریافت کند؛ اما یکی از مهمترین نکاتی که برخی از مستأجران خوابگاه‌ها از مطالبه آن امتناع می‌کنندیا برایشان اهمیتی ندارد، ایمنی و بهداشت است.
برای اینکه بیشتر از اوضاع خوابگاه‌ها اطلاع پیدا کنیم، به چند خوابگاه در نقاط مختلف شهر مراجعه کردیم. بر اساس مصاحبه خبرنگار «صبح‌نو» با برخی از دانشجویان و صاحبان خوابگاه‌ها و پانسیون‌ها، دانشجویانی که در این مجموعه‌ها ساکن هستند از بی‌توجهی صاحبان خوابگاه‌ها گله دارند.
علی، دانشجوی سال سوم رشته عمران است که از شهرستان اردبیل به تهران آمده و در خوابگاهی حوالی میدان فلسطین ساکن شده است. او در گفت‌وگو با «صبح نو» از وضعیت خوابگاه می‌گوید: «این خوابگاه امکانات زیادی ندارد اما مجبور بودم برای کاهش هزینه‌های خود با این شرایط کنار بیایم و الان هم مدتی از اقامتم در اینجا می‌گذرد و به این شرایط عادت کرده‌ام. از طرفی حق اعتراض هم که نداریم بنابراین ترجیح می‌دهم بدون حاشیه دوران تحصیلم را بگذرانم.»
از او پرسیدم اگر برای کسی در اینجا اتفاقی بیفتد و نیاز به کمک‌های بهداشتی یا کمک‌های اولیه داشته باشید چه‌کار می‌کنید که اینطور جواب داد: «در این خوابگاه جز یکی دو کپسول آتش نشانی برای اتفای حریق که معلوم نیست کار می‌کند یا نه، چیز دیگری وجود ندارد. اگر برای کسی نیاز بهداشتی و درمانی داشته باشد باید او را به درمانگاه برسانیم.
مریضی داری نیا!
این تنها اتفاقی نیست که در خوابگاه‌ها خواب از چشم دانشجویان برده است. امپراطوری زور و قدرت صاحبان این مجتمع‌ها نیز قابل تأمل است. برخی از این خوابگاه‌ها برای اینکه خیال خود را از اتفاق نیفتادن حادثه‌ای نظیر آنچه در شهرکرد رخ داد، راحت کنند. با دریافت اظهارنامه از متقاضی شرایط خاصی را برای پذیرش آنها تعیین می‌کنند که معلوم نیست از کجا آمده‌است.
به عنوان مشتری، با خوابگاهی در میدان ولیعصر؟عج؟تماس گرفتیم. مردی با صدایی زمخت جواب داد. از او درباره امکانات خوابگاهش پرسیدم که او گفت: «در این خوابگاه کولر گازی، تلویزیون اختصاصی، اینترنت پر سرعت و تخت با تشک نرم وجود دارد و هر کسی به اندازه وسع مالی خود می‌تواند از این امکانات بهره‌مندشود.»
وقتی از او درباره داشتن وسایل ایمنی مثل جعبه کمک‌های اولیه و امکان ارائه خدمات درمانی و بهداشتی پرسیدم با کمی مکث، ادامه داد: «چه نیازی به داشتن خدمات بهداشتی است، هر کسی که وارد این مجموعه می‌شود ابتدا باید فرم پذیرش را پر کند که در آن وضعیت سلامتی افراد و اینکه آیا سابقه بیماری دارند یا نه هم پرسیده می‌شود. اگر افراد دارای سابقه بیماری باشند یا از نظر سلامتی سالم نباشند به آنها اتاق نمی‌دهم.» او در پاسخ به این سؤال، کسانی که بیماری دارند نباید در جایی اسکان یابند، می‌گوید: «حوصله دردسر ندارم » و تلفن را قطع می‌کند.
یک چسب زخم هم نداریم!
این شرایط در اکثر خوابگاه‌های دانشجویی برقرار است، خیلی از خوابگاه‌ها بدون در نظر گرفتن شرایط بحرانی که ممکن است برای دانشجویان بواسطه مشکلاتی نظیر گاز گرفتگی، برق گرفتگی، بریدن دست با چاقو هنگام کار در آشپزخانه یا هر پیشامد دیگری، پیش بیاید، اتاق‌هایشان را اجاره می‌دهند و هیچ سازمان و ارگانی هم نیست که بر ساز وکار آنها نظارت کند.
خوابگاهی در فلسطین شمالی وجود دارد که چندین شعبه نیز در خیابان انقلاب و همینطور جاهای دیگر شهر دارد و همه آنها از یک شرایط برخوردارند؛ شرایطی که برای حتی اتفاقات کوچک هم برنامه‌ای ندارد.
صاحب جوان این خوابگاه در زمان پذیرش از امکانات مختلف آن می‌گوید و اینکه اینجا همه چیز هست. وقتی از او درباره وجود جعبه کمک‌های اولیه پرسیدم با تعجب می‌گوید: «تا حالا کسی این سؤال را نپرسیده بود! ما اینجا یک چسب زخم هم نداریم، دانشجویانی که به اینجا می‌آیند اتفاقی برایشان نیفتاده که نیاز به این چیزها داشته باشند. از این گذشته ما در محلی هستیم که به مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی نزدیکیم و اگر اتفاقی بیفتد می‌توانیم به آنجا مراجعه کنیم.»
کپسول آتش نشانی داریم
حوادثی که در شهر کرد رخ داد و حوادثی که در سال‌های گذشته خوابگاه‌های دانشجویی را به محلی با درجه ایمنی پایین قرار داده، باید نگاه مسوولان به ایمن سازی و بازرسی‌های مستمر از این مجموعه‌ها را که بعضاً بیش از یک صد دانشجو را پذیرش می‌کنند، تغییر دهد.
برخی از خوابگاه‌ها شاید نوسازی شده باشند و احتمال خطر ریزش و آتش سوزی در آنها کمتر از ساختمان‌های کهنسال باشد اما تأمین امنیت روانی و سلامتی دانشجویانی که در این خوابگاه‌ها شب را به روز می‌رسانند، از وظایف اصلی و مهم صاحبان آنهاست اما باید گفت در مواجهه با آن چیزی که به واقعیت نزدیک است، می‌توان به وضوح اجرا نشدن ابتدایی‌ترین پیشگیری های ایمنی را دید.
آتش سوزی اتفاقی نیست که به راحتی رخ بدهد اما می‌تواند با جرقه‌ای در سیم‌های مستعمل برق یا آشپزخانه‌ای کوچک و با بی‌احتیاطی‌های سهوی یا عمدی شعله بگیرد. در این زمان وجود سیستم‌های اتوماتیک اطفای حریق و زنگ هشدار و همچنین کپسول‌های آتش نشانی موضوعی است که اهمیت بیشتری می‌یابد.
خیلی از خوابگاه‌هایی که امروز به آنها سرزدیم فاقد این امکانات بودند برخی هم تنها یک کپسول آتش نشانی داشتند که معلوم نبود کی بازدید شده و اصلاً کار می‌کند یا نه.
خوابگاهی در خیابان ولیعصر و کمی بالاتر از سینما استقلال وجود دارد که در نگاه اول می‌توان به سن بالای بنای آن پی برد. ساختمانی که با نمای شیشه‌ای سبز رنگ پوشیده شده تا چین‌وچروکش دیده نشود اما در پشت شیشه‌های سبز نمای این خوابگاه می‌توان هم لباس‌های آویزان دانشجویان را دید که منتظر خشک شدن هستند و هم ترک‌های ساختمان را. در نیمه باز است و می‌توان به راحتی وارد شد. قبل از در اصلی، ساختمان نگهبانی ساخته شده تا مراقب ورود و خروج‌ها باشند؛ با ورود ما چرت نگهبان پاره می‌شود و جلوی ما رامی‌گیرد.
با او به عنوان دانشجوی نیازمند خوابگاه شروع به صحبت کردیم. این نگهبان درباره وضعیت خوابگاه می‌گوید: «فقط یک اتاق چهارتخته دارم، کمد و یخچال داخل اتاق قرار دارد و تلویزیون در سالن اصلی است و لباسشویی هم در حیاط قرار دارد.»
از این نگهبان پرسیدم امکانات بهداتشی و درمانی دارید اگر برای کسی اتفاقی افتاد بتوانیم استفاده کنیم که در پاسخ ادامه می‌دهد: «ما اینجا فقط یک کپسول آتش نشانی داریم، جعبه کمک‌های اولیه هم نداریم اصلاً نیازی نیست مگر چه اتفاقی قرار است بیفتد.»
پرسیدم اگر کسی دستش را ببرد یا سرش به جایی بخورد چه؟ چند لحظه مکث می‌کند و می‌گوید: «مگر چه‌کار می‌خواهند بکنند که دستشان را ببرند، باید حواس‌شان را جمع کنند.» او درباره میزان اجاره خوابگاه نیز اضافه کرد: «اجاره این خوابگاه ماهی 400هزار تومان است.» قیمتی که با توجه به وضعیت خوابگاه و شرایط اتاق، رقمی غیرواقعی است اما وقتی دانشجو مجبور باشد باید بپردازد.
خوابگاه‌ها مسوولیت نمی‌پذیرند
خوابگاه‌ها محل اسکان تعداد زیادی از دانشجویانی‌اند که در زمان بروز حادثه‌ای در آن محل، بی‌دفاع خواهند بود. گرفتن تعهدات جانی و راه ندادن کسانی که دارای بیماری‌ای هستند که قابل کنترل هم هست، از سر خود باز کردن مسوولیت است و این اتفاقات بی‌وقفه در حال رخ دادن است. نبود نظارت بر فعالیت خوابگاه‌ها و اجرای قوانین من‌درآوردی باعث شده تا خوابگاه‌ها در زمان بروز حوادثی نظیر گاز یا برق گرفتی یا هر حادثه دیگری، خود را مصون بدانند و از تهیه کمترین وسایل بهداشتی و درمانی خودداری کنند.
اجاره‌هایی که خوابگاه‌ها برای خدمات نصفه‌ونیمه خود می‌گیرند، کم نیست و اضافه شدن هر امکاناتی که باید باشد را آپشن محسوب کرده و پایان قرارداد دانشجو از جیبش بیرون می‌کشند، بی‌آنکه دانشجو بتواند بر موضوعی اعتراضی داشته باشد. رقم اجاره بهای خوابگاه‌ها متفاوت است. دیکتاتوری خوابگاه و پانسیون‌ها در بخش دختران و پسران فرق چندانی ندارد اما محدودیت‌ها در بخش دختران بیشتر است. با این اوصاف خدا کند حوادثی مانند حادثه شهرکرد در شهرهای دیگر به ویژه شهرهای بزرگ و پر دانشجو اتفاق نیفتد.