العالم ـ ایران ـ سیاسی
گسترش روزافزون تهدیدات هوایی در سطوح مختلف و لزوم حفاظت از تأسیسات و مراکز حساس و حیاتی، کشورهای مختلف را بر آن داشت تا به‌سمت طراحی و ساخت سامانه‌های پدافند هوایی برای پاسخگویی به تهدیدات هوایی گام بردارند.
در این بین توسعه پهپادها به‌خصوص در نقش پهپادهای انتحاری و موشک‌های کروز که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند، موجب شد تا تهدیدات هوایی در ارتفاع پست رنگ‌وبوی جدی‌تری به خود بگیرند و به چالشی مهم برای سامانه‌های راداری و پدافندی تبدیل شوند که برای مقابله با آنها نیاز به سامانه‌های پدافندی ارتفاع پست بود.
از همین رو کار تحقیق برای توسعه و ساخت سامانه‌های راداری و پدافندی ارتفاع پست در کشورهای پیشرفته دنیا شروع و منجر به طراحی و تولید سامانه‌های پدافندی متعددی شد که برخی از آنها در میدان عملی و جنگ واقعی نیز عملکرد خوبی از خود نشان دادند.
در کشورما هم پس از پایان دوران دفاع مقدس و نظر به افزایش تهدیدات هوایی در سطوح مختلف نیاز به طراحی و ساخت سامانه‌های راداری و پدافندی برای مقابله با تهدیدات هوایی در سطوح مختلف بیش از پیش احساس می‌شد و به همین جهت کار مطالعه و تحقیق برای ساخت سامانه‌های پدافندی با جدیت بیشتری دنبال شد تا جایی که امروز نیروهای مسلح ایران به انواع سامانه‌های پدافندی و راداری پیشرفته برای مقابله با انواع تهدیدات هوایی مجهز هستند.
اما حضور سامانه‌های ارتفاع پست در چرخه پدافندی کشور به پیش از انقلاب و خرید سامانه‌های پدافندی راپیر از انگلستان برمی‌گردد. سامانه راپیر یک سامانه پدافندی برد و ارتفاع پایین است که توانایی مقابله با اهدافی در برد 6800 متر و ارتفاع 3000متری را دارد. با ورود سامانه‌های توپخانه‌ای 23میلی‌متری و 35میلی‌متری اورلیکن، بخشی از بار دفاع هوایی کشور در ارتفاع پست هم به دوش این سامانه‌‌ها افتاد.
اما در سال‌های اخیر تهدیدات در حوزه ارتفاع پست پیچیده‌تر شده‌اند و با تجهیز گروهک‌های تروریستی به پهپادهای انتحاری و راکت‌های کوتاه‌برد غیر هدایت‌شونده نیاز به سامانه‌های قدرتمندی در حوزه ارتفاع پست است.
یکی از سامانه‌های پدافندی ارتفاع پست که در سال‌های اخیر در خلال جنگ سوریه هم حضور داشته است و عملکرد نستباً موفقی هم از خود به‌جا گذاشته است سامانه پدافندی پانتسیر اس‌ــ1 روسی است توأمان از سیستم‌های موشکی و توپخانه‌ای استفاده می‌کند. روسیه با استقرار این سامانه در اطراف پایگاه‌های خود در لاذقیه سوریه توانست میزان قابل توجهی از پهپادهای انتحاری تروریست‌ها را منهدم کند.
تجربه ساخت سامانه‌های پدافندی بومی بدون در اختیار داشتن نمونه‌های خارجی آنها در کشور موجب دستیابی ایران به سامانه‌های پدافندی قابل اتکایی شده است. این بار هم به‌نظرمی‌آید متخصصان پدافند هوایی کشورمان آستین‌های خود را برای ساخت یک سامانه پدافندی قدرتمند ارتفاع پست بالازده‌اند.
امیر ابراهیم‌نژاد معاون سابق تحقیقات و جهاد خودکفایی قرارگاه پدافندهوایی خاتم‌الانبیا(ص) در شهریورماه سال 97 در گفت‌وگو با تسنیم از آغاز تحقیقات برای ساخت سامانه پانتسیر ایرانی خبر داده و گفته بود که "تحقیقات براساس ساخت سامانه مشابه پانتسیر را یکی دو سال است به‌صورت جدی دنبال می‌کنیم و در زمان مقتضی اطلاعات خوبی را به مردم می‌دهیم".
اخیراً نیز امیر الهامی جانشین نیروی پدافند هوایی ارتش درباره سامانه پدافندی عقاب گفته بود که "سامانه عقاب قابلیت درگیری با موشک‌های کروز و همه تهدیدات هوایی ارتفاع کم را دارد، در فاز اول این سامانه فقط یک سامانه موشکی است و در فازهای بعدی قرار است یک سامانه که توأمان از تسلیحات توپخانه‌ای و موشکی استفاده می‌کند طراحی شود".
سامانه پانتسیر برای اولین بار در سال 2003 وارد خدمت شد و در سال 2008 با ارتقاهایی که روی انجام شد سامانه پانتسیر اس‌ــ1 ساخته شد که از قابلیت‌های بهتری نسبت به پانتسیر برخوردار بوده و هم‌اکنون به‌عنوان سامانه عملیاتی در اختیار ارتش روسیه و برخی کشورهای منطقه است. این سامانه توانایی مقابله با طیف وسیعی از هواپیماها، پهپادها، موشک‌های کروز و راکت‌های توپخانه‌ای را دارد.
سامانه پانتسیر اس‌ــ1 یک سامانه تمام‌متحرک ارتفاع پست است که در بخش سلاح توأمان از تسلیحات توپخانه و موشکی بهره می‌برد. این سامانه که ناتو به آن نام سام‌ــ22 داده است تا کنون در صحنه‌های عملیاتی مانند جنگ سوریه هم عملکرد خوبی از خود نشان داده است اما سه دستگاه از آن نیز در جریان جنگ سوریه منهدم شده است.
سامانه پانتسیر
این سامانه از دو رادار آرایه فازی برای کشف و رهگیری اهداف بهره می‌برد که می‌توانند اهداف با سطح مقطع راداری پایین را از فاصله 36کیلومتری کشف کنند و از فاصله 28کیلومتری با آنها درگیر شوند. این سامانه همچنین از یک مجموعه الکترواپتیکی هدایت فروسرخ استفاده می‌کند که به این وسیله می‌تواند به‌صورت مجزا با دو هدف درگیر شود. پانتسیر به‌صورت همزمان می‌تواند 20 هدف را کشف کرده و با 4 هدف درگیر شود.
سامانه پانتسیر اس‌ــ1 از دو توپ 30میلی‌متری با نواخت تیر 700 تیر در دقیقه بهره‌مند است که نوع بهینه این توپ‌ها قادر به شلیک حدود 2000 تیر در دقیقه نیز هستند. این سامانه همچنین از 12 موشک 57E6 با برد 18 کیلومتر و ارتفاع پرواز 15 کیلومتر بهره می‌برد که به‌صورت دو مجموعه شش‌فروندی در دو طرف این سامانه جاگذاری شده‌اند. هر موشک این سامانه 90 کیلوگرم وزن دارد که 20 کیلوگرم آن مربوط به سرِجنگی موشک است.
پانتسیر اس‌ــ1
خودروی کشنده سامانه پانتسیر اس‌ــ1 یک خودروی 8*8 ساخت شرکت کاماز روسیه است که می‌تواند در زمین‌های ناهموار نیز به‌خوبی حرکت کند و همچنین این قابلیت شلیک در حرکت را نیز به سامانه پانتسیر اس‌ــ1 می‌دهد.
نمونه دریایی این سامانه با نام پانتسیر اس‌ام نیز برای استفاده روی شناورهای ارتش روسیه توسعه داده شده است که البته تفاوت‌هایی با پانتسیر اس‌ــ1 دارد. با توجه به تجربه‌ای که ارتش روسیه از نبرد با تروریست‌ها در سوریه به‌دست آورده است طراحی سامانه پانتسیر اس‌ام را نیز در دست اجرا دارد که به‌گفته مسئولان روسی در سال 2020 قرار است عملیاتی شود.
با طراحی و ساخت چنین سامانه‌ای توسط نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، این نیرو به سامانه‌ای قابل اتکا در حوزه پدافند ارتفاع پست دست پیدا می‌کند که چرخه پدافند چندلایه کشور به‌خصوص در پدافند ارتفاع پست را تا حد قابل توجهی تقویت می‌کند، ضمن اینکه با ساخت این سامانه نیروهای مسلح کشورمان به مرزهای جدیدی در حوزه دانش طراحی و ساخت سامانه‌های پدافندی متحرک دست می‌یابند که قابلیت توسعه برای ساخت نوع دریایی آن جهت نصب روی شناورهای رزمی ارتش نیز فراهم می‌شود.