موافقتنامه تعرفه ترجیحی ایران و اوراسیا بزودی امضا می شود/ ضرورت دستیابی ایران و روسیه به سازوکارهای مشترک ضد تحریم

العالم ـ ایران ـ سیاسی

روسیه در چند هفته گذشته شاهد تحولات فراوانی در حوزه داخلی و خارجی بوده است. در داخل، این کشور هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری را پشت سرگذاشته و در خارج، با حمله های بی سابقه غرب به رهبری انگلیس و آمریکا مواجه شده است. 
روابط روسیه و غرب هر روز بدتر می شود و اختلافات بر سر مسمومیت یک جاسوس دوجانبه میان روسیه و انگلیس تا اخراج دیپلمات های روس از کشورهای مختلف و واکنش متقابل این کشور پیش رفته است. 
در مقابل، دامنه همکاری های ایران با عضو دائم شورای امنیت درحال گسترش است و با ادامه کار پوتین بعید به نظر می رسد که تفاوتی در همکاری های دو کشور ایجاد شود. 
در واقع، روابط ایران و روسیه هیچگاه در طول 40 سال گذشته به اندازه دولت روحانی تنگاتنگ و هدفمند نبوده است و این موضوع عملکرد مسئول دستگاه دیپلماسی ایران در پهناورترین کشور جهان را قابل توجه کرده است. 
در همین خصوص ایرنا با مهدی سنایی نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و سفیر فعلی جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه که سکان دار روابط ایران با یکی از اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد در چهار سال گذشته بوده، گفت وگو کرده است. 
انگلیس اسفندماه در نظر داشت به بهانه بحران یمن، قطعنامه ای ضد ایرانی در شورای امنیت تصویب کند که با وتوی روسیه مواجه شد. چرا روس ها این قطعنامه را وتو کردند؟ 
سفیر ایران در روسیه: «با مدیریت نماینده دولت آمریکا و همراهی برخی کشورها در شورای امنیت سازمان ملل، توطئه ای در جریان بود و در نظر داشتند به اتهامات واهی و خارج از واقعیت موجود و مبانی حقوق بین المللی، ایران را بخاطر نقض محاصره تسلیحاتی یمن محکوم کنند. اما فدراسیون روسیه با این قطعنامه مخالفت کرد و همانطوری که رئیس جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی خود تاکید کرد، ما از مواضع داهیانه و به حق همسایه‌مان فدراسیون روسیه و برخی کشورهای دیگر که مواضع صحیح و درستی را در شورای امنیت سازمان ملل اتخاذ کردند، تقدیر می‌کنیم. 
ملت یمن، مدتهاست که گرفتار محاصره اقتصادی و انسانی از سوی همسایگان خود است، بحران یمن با راهکار نظامی، تحریم و ایجابی محاصره و محرومیت مردم از نیازهای اولیه انسانی، حل نخواهد شد. 
جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه همواره از راهکار سیاسی و برقراری گفت وگوهای ملی یمنی – یمنی حمایت می کنند و امیدواریم که برای رفع محاصره ملت یمن در شورای امنیت، گامی برداشته شود. 
وتوی قطعنامه مذکور در شورای امنیت از سویی نقش فزاینده روسیه در خاورمیانه و از سوی دیگر نگاه واقع بینانه این کشور به حل و فصل مسائل منطقه ای را نشان می دهد و در عین حال این موضوع از سطح راهبردی روابط دو کشور حکایت دارد. 
بدون تردید، این وتو نشان داد که تحول کیفی در روابط ایران و روسیه پیش آمده و حسن اعتماد و تفاهمی که بین دو کشور برقرار شده است باعث شد تحولات مثبتی در روابط دو کشور رخ دهد و ما نتیجه آن را در شورای امنیت دیدیم.» 
اختلافات غرب با روسیه بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته و به اخراج دیپلمات های روسی از کشورهای مختلف و رفتار متقابل روس ها کشیده شده است، ریشه اختلافات در چیست؟ 
«روس ها به دنبال آن هستند که نقش فعال تری در خاورمیانه بازی کنند و بنا ندارند که از دیپلماسی فعال خود در خاورمیانه شانه خالی کنند. 
ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در سال 2006 (1385) نظام یک جانبه در جهان را زیر سوال برد و اقدام اخیر روس ها در رد قطعنامه ضد ایرانی انگلیس، مهر پایانی بر نظم یک جانبه جهانی بود؛ نظم یک جانبه و تلاش هایی برای آن که از سال 2000 به بعد عوارض و عواقب زیادی برای منطقه و جهان بوجود آورد و بسیاری از آنها در سکوت یا عدم فعالیت روسیه اتفاق افتاد. 
رئیس جمهوری روسیه پیش از انتخابات طی سخنرانی سالانه خود در میان مقامات این کشور به پایان یافتن نظام تک قطبی اشاره کرد. سخنرانی پوتین حاوی این پیام بود که نظمی که غربی ها به دنبال آن هستند، ناکام مانده است و باید نظام چند قطبی را بپذیرند. 
ایران از معدود کشورهایی است که سامانه اس 300 روسیه را دریافت کرد، به تازگی چینی ها به عنوان نخستین کشور جهان سامانه اس 400 دریافت کردند و روس ها به ترکیه وعده داده اند که تا دو سال دیگر (سال 2020) به آنها اس 400 بفروشند، آیا ایران برنامه ای در خصوص اس 400 دارد؟ 
«همکاری های فنی و نظامی بین دو کشور از قبل وجود داشته و تحویل سامانه اس 300 نقطه مهمی در تعاملات دفاعی- نظامی دو کشور بود. در مورد سامانه اس 400 تا به حال گفت وگویی بین دو کشور نشده است. 
طبیعتا همکاری دو کشور در مقابله با تروریست ها در سوریه زمینه مساعدی برای توسعه همکاری های فنی و نظامی بین دو کشور ایجاد کرده است.» 
با توجه به اینکه روسیه رهبر اتحادیه اقتصادی اوراسیاست و با ایران روابط خوبی دارد، چه زمانی کشورمان عضو این اتحادیه خواهد شد؟ 
«این مذاکرات از دو سال پیش آغاز شده و اکنون جدولی از کالاهایی که قرار است شامل کاهش یا حذف تعرفه شود، تهیه شده و طرفین با رایزنی فراوان، نهایتا به توافق رسیدند. 
در واقع اکنون می توان گفت مذاکره های کارشناسی مربوط به قرارداد موقت تجارت آزاد (تعرفه ترجیحی) به اتمام رسیده و آماده امضاء است. » 
عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا چه فوایدی برای ایران خواهد داشت؟ 
«این مساله پس از اجرایی شدن، تاثیر بسزایی در روان سازی تجارت منطقه ای بر جای می گذارد و با کاهش تعرفه های گمرکی به توسعه مبادلات تجاری بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا کمک زیادی می کند. 
احتمالا ایران اردیبهشت ماه عضو این اتحادیه خواهد شد و اعضای هیات ایرانی در چهاردهمین دوره نشست همکاری های اقتصادی که اواخر سال 96 در مسکو برگزار شد، مذاکرات متعددی در این خصوص با طرف روس داشتند و پس از آن مذاکرات اعلام شد که ایران اردیبهشت ماه به عضویت این اتحادیه در خواهد آمد که ما امیدواریم این روند هر چه زودتر صورت گیرد. 
بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته قرار است در اردیبهشت ماه در قزاقستان و در اجلاس نخست وزیران کشورهای عضو، موضوع موافقتنامه تعرفه ترجیحی ایران و اوراسیا به امضای نهایی برسد. » 
ولادیمیر پوتین برای چهارمین بار در هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری روسیه، به پیروزی رسیده است، ارزیابی شما از روسیه پوتین در شش سال آینده چیست؟ 
«به اعتقاد من، روسیه دیپلماسی فعال تری در جهان اجرا خواهد کرد و سیاست خارجی روسیه از حرکت های تاکتیکی به سمت راهبردهای جدیدی در مناطق مختلف دنیا پیش خواهد رفت. به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی روسیه از این هم فعال تر شود و حمایت بیشتری از کشورهای همراه و متحد خود داشته باشد. 
پس از انتخاب پوتین روسیه در موضع گیری های خود مواضع شفاف تری خواهد داشت و در مواضع بین المللی شاهد تحولاتی در سیاست خارجی روسیه در این چارچوب خواهیم بود. احتمالا روس ها با جدیت و شفافیت بیشتری به فشارهای بین المللی پاسخ خواهند داد. 
پوتین پیش از این نیز گفته بود که نظم چند قطبی را باید پذیرفت در غیر اینصورت کشورهای دیگر هم در مقابل فشارها عکس العمل نشان می دهند.» 
امروز بیش از هر زمانی موضوع حفظ برجام و اقدام های ضد برجامی آمریکا مطرح است، ایران و روسیه در این باره چه اقدامات مشترکی می توانند داشته باشند ؟ 
«هم اکنون همه طرف های برجام به استثناء آمریکا موضع واحدی درباره برجام دارند و اعلام می کنند که بر حفظ و پایبندی به توافق هسته ای تاکید دارند و در واقعا هیچ یک از آنها تا امروز موضع ترامپ در خصوص کنار گذاشتن برجام را نپذیرفته اند. 
از سوی دیگر آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش های خود بارها پایبندی ایران به برجام را تایید کرده که نشان دهنده کارآمدی این توافق چند جانبه بین المللی بوده است. 
ایران و روسیه پیوسته در خصوص حفظ برجام و پایبندی همه طرف ها به آن با یکدیگر گفت وگو می کنند و در واقع یکی از پیامدهای این توافق، چندجانبه گرایی بود که به یک توافق تاریخی و بازی برد- برد برای همه طرف ها منجر شد و این راهبرد مطلوب ایران و روسیه در مسائل بین المللی است. 
برجام به معنای پیروزی دیپلماسی بود و این دستاوردی برای ایران، روسیه و جامعه جهانی است، فدراسیون روسیه در شکل‌گیری و اجرای برجام نقش بسزایی داشت و مواضع اصولی آن در حمایت از حفظ این قرارداد بین‌المللی قابل تقدیر است. 
اما واقعیت این است که آمریکایی ها با ایجاد فضای هراس تلاش دارند مانع از تعامل شرکت ها و بانک ها با ایران شوند و این به معنی کارشکنی‌ آمریکا در روند اجرای برجام است و به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران نتوانسته است به طور کامل از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند شود. 
می توان به قراردادهای خرید هواپیماهای ایرباس و بوئینگ اشاره کرد که آمریکایی‌ها مانع از تحقق آن‌ها شده‌اند. 
تجربه تحریم ها نشان داد که باید تلاش شود راهکارهایی خارج از سیستم غربی برای تعاملات مالی و تجاری ایجاد کرد. 
اکنون که روسیه نیز با امواج تحریمی از سوی غرب مواجه شده است، ضرورت همفکری و همکاری بین ایران و روسیه بیشتر احساس می شود. در واقع ما باید به سازوکارهای مشترک ضد تحریمی برسیم تا بتوانیم تحریم ها را بی اثر کنیم و یا اثر آن را به حداقل برسانیم. 
آمریکایی ها در حال گسترش دامنه تحریم هایی هستند که بسیاری از آنها با هدف رقابت غیر منصفانه و خارج ساختن رقبا ازصحنه برقرار می شوند که این امر در حوزه انرژی در حال بروز و ظهور است. با همه این فشارها شرکت های اروپایی به کار با ایران و سرمایه گذاری در ایران علاقه مند هستند.» 
آیا برجام تاثیری بر روابط ایران و روسیه داشته است ؟ 
«در حوزه مناسبات اقتصادی، همکاری دو کشور در فضای پسابرجام از پیشرفت خوبی برخوردار بوده است. 
افزایش 70 درصدی حجم مبادلات تجاری دوجانبه درسال 2016 و افزایش 13 درصدی صادرات ایران به روسیه درشش ماهه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افزایش 7/21 درصدی حجم تبادل جاده ای بار بین دو کشور در سه ماهه نخست سال 2017 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افزایش 105 درصدی آمار گردشگران ایرانی و 35 درصدی گردشگران دو کشور، صادرات محصولات لبنی و آبزی ایران به روسیه، انجام آزمایشی حمل ترکیبی بار در مسیر کریدور شمال - جنوب، مصوبه سران کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای انعقاد قرارداد تجارت آزاد با ایران و پیشرفت مذاکرات مربوطه ( توافق در مورد کاهش تعرفه 530 قلم کالای صنعتی و دهها مورد کالاهای کشاورزی)، افزایش چشمگیر حضور شرکت های ایرانی در روسیه و بالعکس، گشایش چند صد میلیون دلاری اعتبار اسنادی طی سال های 2016 و نیمه نخست سال 2017 و تبادل متعدد پیام های سوئیفتی، کاهش رتبه ریسک اعتباری ایران از هفت به چهار از سوی موسسه بیمه ای اکسیار، افزایش کم سابقه تبادل هیات های اقتصادی در سطوح مختلف، تسهیل فرایند ثبت داروهای ایرانی جهت صادرات به بازار روسیه و بستر سازی برای ورود این قبیل محصولات به بازار پر رقابت روسیه، توافق برای تولید مشترک واگن های باری، افزایش تعداد گردشگران دو کشور، گسترش همکاری ها در حوزه نفت و امضای دومین قرارداد بزرگ نفتی در دوره پسابرجام میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی از شرکت روسی «زارویژنفت» و شرکت «دانا انرژی» و توسعه میدان ‎های مشترک «آبان» و «پایدار غرب» در اسفندماه و امضا یک سند همکاری و 12 تفاهمنامه در موضوعات متعدد در اواخر سال 96 میان دو کشور و دهها مورد دیگر از جمله بخش هایی از دستاوردهای عینی دو کشور درحوزه همکاری های اقتصادی دوجانبه در فضای پسا برجام است. 
در عرصه دوجانبه پیشرفت های خوبی داشتیم و در سال گذشته در ماه مارس دکتر روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران به مسکو سفر کرد و اواخر سال هم شاهد حضور رئیس جمهوری ایران در سوچی بودیم. 
ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز سال گذشته به ایران سفر کرد. 
تبادل هیات ها بین ایران و روسیه در سال گذشته بسیار جدی و بی سابقه بود. این تبادل هیات ها و رایزنی ها بین دو کشور ادامه دارد. 
در عرصه های دوجانبه، منطقه ای و بین المللی همکاری های خوبی وجود دارد و روسای جمهوری ایران و روسیه با یکدیگر تلفنی مذاکره می کنند. در مجموع سال 2017 سال پرثمری در روابط ایران و روسیه بود. به عنوان مثال طرح احداث بلوک دوم نیروگاه هسته ای بوشهر که با مشارکت روسیه جریان دارد. امیدواریم فعالیت ساخت و ساز این بلوک اتمی ادامه یابد چرا اقدامات در این زمینه جریان دارد. 
ساخت چهار بلوک نیروگاه برق آبی بندرعباس موضوع دیگری است و ما انتظار داریم این طرح در سال جاری تامین مالی شود. طرح هایی وجود دارند که شروع شده اند و انتظار داریم زودتر اجرایی شوند. 
توافق کرده ایم یک هزار واگن قطار به ایران ارسال شود، برای بومی سازی و ساخت پنج هزار واگن دیگر در ایران بین مسکو و تهران توافق حاصل شده است. در مورد برقی شدن خط آهن تهران - مشهد توافق وجود دارد و قرار است بانک روسی آن را تامین مالی کند.» 
برجسته ترین همکاری اقتصادی ایران و روسیه در چند سال اخیر چیست؟ 
«یکی از پدیده های مهم روابط ایران و روسیه این بود که بانک های روسی شروع به تامین مالی طرح های مشترک ایران و روسیه کردند. 
اگزیم بانک، گازپروم بانک و اسبربانک در این عرصه با ایران مشارکت می کنند. 
همکاری های ایران و روسیه در عرصه انرژی نیز به روند رو به توسعه خود ادامه می دهد و روسای جمهوری ایران و روسیه در گفت وگوی تلفنی خود درباره همکاری شرکت های انرژی دو کشور ابراز رضایت کردند. 
شش شرکت نفتی دو کشور تفاهم نامه همکاری امضا و شرکت های روسی نتایج اکتشاف در حوزه های انرژی ایران را ارائه کرده اند. 
شرکت زاروبژ نفت به عنوان اولین شریک روس در ماه مارس قرارداد یک میدان را امضا کرد، مشارکت شرکت روس نفت و گازپروم با ایران به شکل قابل قبولی در جریان است. این شرکت ها چند منطقه را در ایران (برای یافتن حوزه های نفت و گاز) اکتشاف می کنند. شرکت روسی گازپروم نفت هم با ایران در این عرصه قرارداد اولیه امضا کرده است. » 
ایران و روسیه هر دو صادرکنندگان بزرگ نفت در جهان هستند، همکاری دو کشور در این حوزه در چه راستایی انجام می گیرد؟ 
«همکاری های ایران و روسیه در عرصه انرژی در دو راستا انجام می گیرد، راستای اول همکاری در چارچوب اوپک برای کاهش تولید نفت به منظور تثبیت بازار جهانی است که با موفقیت صورت گرفته است. 
امیدواریم که اقتصاد این کشورها (ایران و روسیه) وابستگی کمی به نفت داشته باشند، هر چند که تولید نفت باید وجود داشته باشد و به توسعه اقتصادی دو کشور کمک کند. 
همکاری دو کشور در این عرصه (در چارچوب اوپک) پیام خوبی بود که دو کشور نه فقط در عرصه سیاسی و منطقه ای بلکه انرژی با یکدیگر همکاری دارند. 
راستای دیگر جبران کمبود منابع مالی را هدف گرفته است، قراردادی که برای خرید نفت از ایران امضا شد بسیار مهم بود. یکی از مسائل در روابط دو کشور کمبود منابع مالی است، نیمی از آنچه از محل فروش نفت ایران به دست می آید، صرف اجرای طرح های اقتصادی می شود. 
در پایان باید گفت اگر یک سال پیش از وضع همکاری ها ناراضی بودیم، امروز روند پیشرفت همکاری های دو کشور را خوب می دانیم. طرف ایرانی انتظار دارد شرکت های روسی بویژه شرکت های بزرگ کار خود را در ایران آغاز کنند.»