العالم _ ایران / علمی
"مرتضی براری" رئیس سازمان فضایی جمهوری اسلامی ایران به مناسبت هفته جهانی فضا در گفتگو با شبکه العالم، در رابطه با آخرین وضعیت کشور در بخش صنعت فضایی توضیحاتی ارائه داد.
در ذیل مشروح این گفتگو آمده است؛
العالم: بارزترین فعالیت های جمهوری اسلامی ایران در هفته جهانی فضا چه بود؟
هفته جهانی فضا را به بینندگان محترم شبکه العالم تبریک عرض می کنم. هر ساله بین 4 تا 10 اکتبر به عنوان هفته جهانی فضا نام گذاری شده در این هفته درتمام کشورهای دنیا رویدادهایی در راستای افزایش آگاهی جامعه نسبت به ظرفیت فضا و کاربردهایی که فناوری فضایی می تواند در راستای توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی کشورها داشته باشد، ترویج می شود. ما سال گذشته 76 رویداد برگزار کردیم و تمام دغذغه های ما این بود که به دانشجویان، جامعه تخصصی و دستگاه های دولتی و خصوصی گزارش بدهیم که این فناوری چه کاربرد و تاثیراتی در جامعه دارد.
خوشبختانه طی امسال بیش از 395 رویداد در هفته فضا برگزارشده و شرکت های دانش بنیانی که طی یک سال گذشته ایجاد شده اند در این رویدادها حضور دارند و به جامعه اطلاع رسانی می کنند که ما با استفاده از فناوری فضایی چه سرویس ها و خدماتی به جامعه می دهیم و چه نقشی در افزایش رفاه، توسعه اقتصادی و کسب و کار و اشتغال دارند و مهمترین برنامه ما طی یک سال گذشته علاوه بر توسعه فناوری و توسعه صنعتی در عرصه فضا، کاربردی کردن صنعت فضایی بود به طوری که در ایام سیل فناوری فضایی توانست به مدیران ما برای مدیریت بهینه سیل کمک کند و توانسته در برآورد خسارت سیل نقش آفرینی نماید این فناوری همچنین توانسته در بخش های کشاورزی و عرصه های متفاوت کاربردی نقش حودش را ایفا کند.
العالم: مهمترین دستاورد جمهوری اسلامی ایران در این حوزه چیست؟
سال 1387 به عنوان نهمین کشور دنیا صاحب چرخه کامل فناوری فضایی شدیم یعنی کشور ما با توان داخلی توانسته با طراحی ، ساخت ماهواره و قرار دادن آن در مدار و دریافت داده از ماهواره به باشگاه کشورهای صاحب چرخه فناوری فضایی بپیوندد. مهمترین دغدغه ما این است که سریعا زیر ساخت های عملیاتی حوزه فضا ایجاد شود. در برنامه داریم که امسال هم 3 ماهواره مان کامل شود و در مدار قرار گیرد. امیدوارم با پرتاب این ماهواره و قرار گرفتن در مدار بتوانیم زیرساخت های بومی فضایی ایجاد شود.
العالم: اسم این ماهواره ها و ماموریتشان چیست؟
یک ماهواره ظفر داریم که یک ماهواره سنجش از دور است قابلیت تفکیک تصویر 22 و نیم متر را دارد و قرار است در مدار بالای 500 کیلومتر قرار گیرد. این ماهواره هر 16 بار در روز دور زمین میچرخد و این امکان را میدهد که تصاویری با قدرت تفکیک 22 و نیم متر در اختیار ما قرار دهد که برای حوزه کشاورزی و منابع طبیعی و محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد.ماهواره دوم پارس 1 است ، این یک ماهواره سنجش از دور است با قدرت تفکیک تصاویر 15 متر که در مدار بالای 500 کیلومتر قرار می گیرد . یک نقشه راه داریم برای ساخت ماهواره های مخابراتی و قرار دادن آن در مدار ژئو؛ فاز اول این نقشه راه ماهواره ناهید 1 است که قرار است امسال در مدار 250 کیلومتر قرار گیرد.سال آینده نسخه دوم این ماهواره آماده میشود که تصمیم داریم این ماهواره به همراه بلوک انتقال مداری در مدار بالای 7000 کیلومتر قرار داده شود.
العالم: ماهواره ای که وزیر ارتباطات از آن خبردادند چه ماموریتی خواهد داشت و چه ویژگی هایی دارد ؟
سازمان فضایی متولی فعالیت های صلح طلبانه در حوزه فضایی است . در همین یک سال گذشته که کشور ما با انواع بلایا مواجه بود ما از ظرفیت ماهواره ها برای مدیریت حوزه سیل استفاده حداکثری کردیم و خوشبختانه وزارت کشور به ما اعتماد کرد و حتی برآورد میزان خسارت سیل را برعهده بخش فضایی کشور قرار داده .کشور ما در حوزه بلایا دارای رتبه بالایی است به شکلی که سازمان ملل در آخرین گزارشش ریسک وقوع بلایا در کشورمان را رتبه 11 قائل شده و در حوزه زلزله در صدر این لیست هستیم .کشور ما یک سوم اقتصادش، اقتصاد کشاورزی است و نیاز داریم از ظرفیت فضایی برای افزایش بهره وری این صنعت استفاده کنیم.هدف ما این است که با توسعه ماهواره ها بتوانیم به این حوزه بشردوستانه کمک کنیم و بتوانیم کشورمان را در حوزه بلایا پایدارتر کنیم . بنابراین در نقشه راه ماست که سریعا ماهواره هایی را با دقت های بالا در مدار قرار دهیم. آقای وزیر قول دادند و ماهم تلاش میکنیم تا سال 1400 ماهواره سنجشی با دقت یک متر را در مدار قرار دهیم.
العالم: کشوری مدعی شده که ایران قصد دارد فضانورد به فضا ارسال کند؛ لطفا در مورد این موضوع توضیح دهید؟
امروزه تحقیقات در عرصه فضا و حضور دانشمندان در ایستگاه بین المللی فضا برای انواع تحقیقات در اولویت و دستور کار بسیاری از کشورهای در حال توسعه قرارگرفته است به همین خاطر به دستور وزیر برنامه ریزی برای حضور دانشمندانمان در ایستگاه تحقیقات علمی و پژوهشی صورت گرفته است و تلاش می کنیم از طریق یکی از کشورها فضانورد خود را به فضا بفرستیم .
العالم: جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان در راستای ساخت تجهیزات مرتبط با ماهواره ها و دستاورد های فضایی چیست؟
بیش از سه دهه دانشگاه های ما به تربیت نیروی متخصص در رشته هوا فضا پرداختند و ما در منطقه با اقتدار در جایگاه اول و در دنیا رتبه 11 قرار داریم در حوزه فناوری رنکینگ مشخصی وجود ندارد ولی ما در سال 87 با قرارگیری ماهواره امید در مدار، جزو 9 کشور اول دنیا بودیم که به باشگاه دارنده چرخه فناوری فضایی پیوستیم یا در عرصه پایگاه پرتاب ، جزو 5 کشور دنیا که پایگاه توسط متخصصین داخلی طراحی و ساخته شده است. کشور در عرصه فضایی با شعار "ما می توانیم" و با توان داخلی توانستیم به این جایگاه دست پیدا کنیم و در تلاش هستیم در آینده جزو 10 کشور اول دنیا در حوزه اقتصادی، فناوری و علمی باشیم.
العالم: در کجای راه اقتصاد فضا هستید؟
در چند دهه گذشته حوزه اقتداری آن نسبت به حوزه اقتصادی پر رنگ تر بوده است اما در یک دهه گذشته اقتصاد فضا رشد قابل توجهی پیدا کرده است به طوری که رشد آن 139 درصد بوده است در مقابل متوسط رشد اقتصاد جهانی 4 /19 درصد است . به عنوان اقتصاد نوظهور شناخته شده است.
ما در 18 ماه گذشته تلاش کردیم تا بتوانیم سریعا با یک نقشه راه این اقتدار علمی در عرصه فضا را تبدیل به اقتدار اقتصادی کنیم در این راستا بستر لازم برای ورود سرمایه گذاری بخش خصوصی فراهم شده است . خوشبختانه هم در بالادست صنعت فضا، بخش ماهواره و ماهواره داری و هم در پایین دست صنعت فضا، که ارائه خدمات به جامعه هست بخش خصوصی وارد شدند . در تلاش هستیم سهم خود را در اقتصاد فضا پر رنگ کنیم در حال حاضر اقتصاد فضای ما یک اقتصاد 2000 میلیارد تومانی دارد.
العالم: بخش خصوصی در این حوزه چه کارهایی انجام می دهند؟
امروزه در دنیا 76 درصد بخش فضا در اختیار بخش خصوصی است. در چند دهه گذشته فعالیت ما در مراکز تحقیقاتی دولتی صورت گرفته و انسجام داشته است و بستر لازم برای ورود بخش خصوصی فراهم کردیم و آنها در عرصه ساخت ماهواره شدند و صنعت فضایی ما درحال شکل گیری است. در حوزه خدمات هم بستر لازم برای ورود جوانان خلاق و کارآفرین و ایجاد استارت آپ را فراهم کردیم . خدماتی که آنها می دهند از جمله دریافت داده های هواشناسی که مورد نیاز کشاورزان، صیادها، گردشگران، توریست ها، راننده ها،غیره است در حوزه بلایای طبیعی از ظرفیت این داده های ماهواره ایی بیشترین استفاده را می بریم .
در حوزه خدمات شهری، حمل و نقل اینترنتی مبدا و مقصد را داده های ماهواره ایی مشخص می کند . موجی از استارت آپ های فضایی در دنیا شکل گرفته است که در ایران هم ایجاد شده است ما دو رویداد برگزار کردیم که پنجشنبه هفته گذشته بیش از 120 نفر در رویداد منظومه ماهواره کوچک شرکت کردند این نشان می دهد جامعه فضایی می آیند تا در حوزه فضا حضور داشته باشند .
انقلابی در عرصه فضایی شکل گرفته است قبلا اندازه ماهواره ها یک تا پنج تن بوده است و گاهی این ماهواه ها باید در مدار 36000 کیلومتر قرار می گرفت اما امروزه اگر به جای یک ماهواره یک تنی یا شش تنی تعدادی ماهواره کوچک را در مدار پایین زمین قرار می دهیم همان نقش را ایفا می کند این یک فرصت برای کشورهایی است که از لحاظ فناوری توانمند هستند که بتوانند در این عرصه حضور داشته باشند به همین خاطر منظومه تعدادی از ماهواره ها که در کنار، هم یک یسری سرویس و خدمات را به جامعه ارایه می دهند که خوشبختانه موج جوانان ما به این حوزه ورود پیدا کرده اند. ما پنجشنبه یک رویدادی داریم در خصوص ماهواره های کوچک و مکعبی که در آن رویداد بیش از 70 نفر ثبت نام کرده اند که نشان دهنده عزم جدی جوانان ما برای حضور در بالادست صنعت فضایی است.
العالم: چرا ایران ماهواره آماده نمی خرد؟
یکی از سیاست های راهبردی که در برنامه فضایی پیش گرفته ایم عدم تصدی گری و بستر سازی برای سرمایه گذاری بخش خصوصی است. در این راستا پروانه اپراتور ماهواره مخابراتی تصویب شده یعنی بستر برای ورود سرمایه گذاری بخش خصوصی و خرید ماهواره های ارایه سرویس آماده شده است. خوشبختانه بیش از 10 شرکت اعلام آمادگی کرده اند و کنسرسیوم هایی در حال شکل گیری برای خرید ماهواره های مخابراتی، ماهواره های سنجی و قرار دادن در مدار و ارایه سرویس و خدمات به جامعه است. این مساله در اولویت ما قرار گرفته و انشاالله در آینده نزدیک شاهد سرمایه گذاری بخش خصوصی در این عرصه ها خواهیم بود.
اولویت برنامه 10 ساله اول حوزه فضایی، توسعه فناوری ها و تحقق بخشیدن به این مساله بوده است اما اولویت برنامه 10 ساله دوم توسعه اقتصادی بخش فضایی بوده است که بسترهای لازم تدوین و تصویب شده و در آینده نزدیک شاهد سرمایه گذاری بخش خصوصی در این عرصه و حضور ماهواره های ایرانی در مدار خواهیم بود.
العالم: تحریم های آمریکا در عرصه فضایی چه تاثیری بر فعالیت های ایران در این بخش داشته است؟
فضا، میراث مشترک بشریت است و در معاهداتی که در سازمان ملل تصویب شده حق دسترسی به فضا را برای همه کشورها قایل شده است. همواره در سازمان ملل تاکید شده است که کشورها بایستی همکاری های مشترک در عرصه فضا داشته باشند به طوری که سال گذشته هفته جهانی فضا به این نام که "فضا جهان را متحد می کند" نام گذاری شده است. تلاش این است که همه کشورها برای دستیابی به فضا برای حل چالش های موجود در جامعه بتوانند با هم همکاری های مشترک داشته باشند اما بر خلاف معاهده های سازمان ملل، آمریکا کشور ما را تحریم کرده است. این تحریم در حالی است که ما طی 40 سال گذشته فعالیت های حوزه فضایی را با تلاش متخصصین داخلی و با توان خودمان، با شعار ما می توانیم و مستقل از همکاری های بین المللی آغاز کردیم و دستیابی به توفیقات و افتخارات کنونی در عرصه فضا، حاصل تلاش شبانه روزی متخصصین و دانشمندان فضایی کشور است . این تحریم هیچ نقشی در برنامه فضایی ما نخواهد داشت بلکه انگیزه ما را دو چندان می کند که سریع تر بتوانیم ماهواره های خودمان را در فضا داشته باشیم.
العالم: تحریم های دانشگاهی ایران در بخش تحقیق و پژوهش در عرصه فضایی را چگونه ارزیابی می کنید؟
بیش از سه دهه است که دانشگاه های ممتاز کشورمان در حوزه های مرتبط با فضا فعالیت های خودشان را آغاز کرده اند خوشبختانه بهترین متخصصان و دانشمندان فضایی تربیت شده اند به طوری که کسب جایگاه اول ایران در منطقه و رتبه 11 درجهان، مدیون تلاش دانشگاه های ما است و مهمترین دغدغه ما این است که دانشگاه هایی که در حوزه علم و فناوری توانسته اند نقش آفرینی و افتخار آفرینی کنند، تلاش ما این است که نخبگان ما بتوانند این فناوری را در جامعه کاربردی کنند، کاربردی کردن فناوری فضایی توسط همین دانشگاه ها در اولویت ما است و در تلاشیم با شکل دهی بسترها و زیرساخت ها در دانشگاه به فکر توسعه استارت آپ های فضایی هم در بالادست و هم در پایین دست حوزه فضایی باشیم.