العالم _ ایران / سیاسی
علی آقامحمدی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در گفتگوی تفصیلی با شبکه العالم درباره برجام و مذاکرات وین، روابط جمهوری اسلامی ایران با همسایگان خود، اوضاع اقتصادی کشور و بحران های منطقه ای توضیحاتی ارائه داد.
در ذیل مشروح این گفتگو آمده است؛
* آژانس حداکثر نظارت تاریخی خود را بر برنامه هسته ای ایران انجام می دهد
العالم: بعد از بازه زمانی خرداد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا این پرونده کاملا بسته می شود یا این پرونده باز خواهد ماند و آژانس هر زمان که بخواهد می تواند دوباره این موضوعات را مطرح کند؟
مذاکرات وین یک چارچوب مبنایی دارد و آن هم سند برجام است این سند دلیل ظهور برجام، دلیل مذاکره، دلیل توافق برجام (GCPOA ) همین بود که به ایران اتهام می زدند و ادعا می کردند که ایران در حال ساخت بمب هسته ای است؛ ایران هم پذیرفته که فعالیت های خود را کاهش دهد، نظارت های آنها را افزایش داده است و آنها هم پذیرفتند که با این اقدامات و تمهیداتی که ایران در پیشبرد برنامه های هسته ای خود انجام می دهد، تحریم ها و مزاحمت های خود را از سر مردم ایران و کشو بر دارند و رفع موانع کنند تا دوره اعتماد سازی اتفاق بیافتد . ولی آنها به تعهداتشان عمل نکردند و روش فشار حداکثری را برای از بین بردن انقلاب و جمهوری اسلامی انتخاب کردند در حالی که جمهوری اسلامی متوقف نشد بلکه پیشرفته تر و موفق تر شد و خودشان هم اعتراف می کنند که آن روش ها بی تاثیر بود و دوباره به برجام برگردیم؛ بسم الله برگردید به برجام؛ برجام هم یک چیز روش و واضح است و هر کدام در آن تکالیفی دارند و این بازگشت به تعهدات است.
ایران با حسن نیت به همه تعهداتش عمل کرد و این شما هستید که به قول امضای خود پایبند نبودید، شما به قول و امضای خود عمل کنید و هر آنچه در برجام تصمیم گیری شد باید به مرحله اجرا برسد بنابراین تفاهم جدیدی در کار نیست و بازگشت به تفاهم صورت گرفته در دوره قبل امروز هدف این مذاکرات است بنابراین هر آنچه قبلا تعهد شده بود باید به آن پایبند باشند.
آنچه ما امروز مدعی هستیم و آژانس هم بارها تاکید کرده است این است که ایران هیچ انحرافی در برنامه هسته ای خود ندارد و آژانس حداکثر نظارت تاریخی را انجام می دهد و آژانس در هیچ کشوری به اندازه ایران بازرس نداشته است بنابراین باید همه چیز به روال عادی برگردد و بیش از این برای ایران مزاحمت ایجاد نکنند این اصل مسلم گفتگوها و تفاهماتی است که باید محقق شود.
العالم: در سفر آقای گروسی تحلیل های زیادی وجود داشت، عده ایی می گفتند این سفر برای خروج از بن بست فنی که در مذاکرات اتفاق افتاده صورت گرفته است؛ آیا درست است؟ و این به این معنی است که بعد از خرداد ماه با آژانس مشکل فنی نخواهیم داشت؟
ما آنچه که در چارچوب پادمان آژانس باشد انجام می دهیم نظارت هایی که در چارچوب برجام است و آژانس می خواهد انجام دهد، زمانی می تواند این کار را بکند که کسانی که برجام را نقض کردند به آن برگردند و مجدد آن را اجرا کنند. زمانبندی هایی که گفتگو شد به همین دلیل است چون ایران تجربه گذشته خود را تکرار نمی کند همان طور که ما تعهداتی داریم آنها هم تعهداتی دارند یک زمانبندی و یک راستی آزمایی دارد و آژانس هم در همین فرایند است و اگر آنها برگردند و به تعهداتشان عمل کنند، به طور طبیعی متقابلا اتفاقاتی که در ایران باید بیافتد، خواهد افتاد.
العالم: در خصوص قانون مجلس بفرمایید که اگر ما به توافق برسیم، چه برسر این قانون خواهد آمد؟
این هم موردی است که در مذاکره مورد توجه بوده است و گزارشی که وزارت امور خارجه از مذاکرات باید به مجلس ارائه کند و مجلس هم در خصوص نحوه اجرای قانون ترتیبات اجرایی که مورد نظر مجلس است را اعلام کند
* کارکرد تحریم و تاثیر آن به تدریج از بین می‌رود و مذاکراتی در وین در خصوص اقتصاد نیست و ما نیازمند تعامل جهانی هستیم
العالم: درباره شعار سال و اهمیت «تولید، دانش بنیان و اشتغالزایی» بفرمایید؟
طبیعتاً این کار قابل انجام است علتش این است که این نوع پیشرفت‌ها در خارج از حوزه اقتصاد و به صورت جزیره ای انجام شده ولی آنها بخش اقتصادی باید منابع اش را صرف آنها و کاربردی کند، بنابراین ما فکر می‌کنیم که بنیه ای که سامان داده شده بود این ظرفیت را به ما می‌دهد و قابل تحقق است
نمیتوان گفت اقتصاد ما چند درصد دانش بنیان است چون بستگی به این دارد که به آن از چه زاویه ای نگاه می‌کنیم، دانش بنیان یک زمانی دلیل فرایند هاست یا خود ساخت و تولید یا مسایل حاکمیت و نحوه حکمرانی است اگر بخواهیم تقسیم کنیم نیاز به کار تخصصی است و تا به امروز در ایران انجام نشده و مطالعه ای صورت نگرفته است ولی میتوان گفت که در ۴۵ درصد رشته های که مورد نیاز است زیر ساخت های دانشی آن فراهم است و نصف راه طی شده است ولی اجرایی کردن آن خارج از داشتن دانش های پایه ای است ،کار کلیدی و بنیادی است که قابل تحول است در ایران و مقام معظم رهبری هم اشتغال را در آن تعریف کرده اند که نیازمند آن است که گروه های دانشی بسیج شوند تا این کار به سرانجام برسد
کارکرد تحریم و تاثیر آن به تدریج از بین می‌رود و مذاکراتی در وین در خصوص اقتصاد نیست و ما نیازمند تعامل جهانی هستیم که بسیاری از پروژه ها رو پیش ببریم تنها در اقتصاد نیست در همه بخش ها نیاز مند پیشبرد اهداف خود هستیم ممکن است با توافق در برجام تا حدودی بهبود فوری برای ما حاصل شود ولی بهبود فوری راه حل ما نیست شاید تخت فشار بودن راه حل بهتری باشد که تلاش های خود را انجام میدهیم و از این مخمصه خود را نجات میدهیم .
حوزه تحریم که کشورهایش زیاد شده است اگر باشگاه تحریم شکل گیرد وقتی تعداد کشور ها افزایش شد خود این کشورها یک قطب میشوند و این موضوع برای غرب قابل دوام نیست و سلاحی است که برش آن تا یک وقتی بود و ظرفیت هایش از دست می‌رود ، هدف ما از مذاکرات این است میخواهیم روابط عادی تری را تجربه کنیم و می‌توانیم حوزه های دیگر را تقویت کنیم اگر این فشار بیشتر شود و ادامه پیدا کند حوزه های مقفوله فعلی مان را توسعه میدهیم ...ما یک نقشه توسعه ای داریم یا آن را در حوزه سیاست و فرهنگ و توسعه تجارت گسترش میدهیم یا آن را روی حقوق بخشی تولید و دور زدن تحریم و پیدا کردن مکانیزم های جدید در انتقال پول و تجارت انجام خواهیم داد و ما در حال حاضر محدودیت خاصی در این دو مورد نداریم و امسال ما نسبت به سال گذشته قابل مقایسه نبوده و توانستیم خیلی راحت تر مسایل مان را حل و فصل کنیم و مثل گذشته پیچیدگی نداشتیم .
العالم: درعرصه نفت ایران چه محدودیت هایی در تولید و عرضه آن دارد؟
آنچه که ما را در زمینه نفت محدود می کند، یکی در زمینه ظرفیت تولید است و دیگری تعهد ما بخاطر عضویت در اوپک می باشد که باید مطابق آن عمل کنیم، ما یا باید عضو اوپک نباشیم که بخواهیم سقف خود را جابجا کنیم یا باید در سقف اوپک که تفاهم کرده ایم تولید و عرضه کنیم. در حقیقت برنامه ما افزایش تولید نفت به صورت کلیدی است بنابر این اگر برجام پیش بیاید اولین جایی که به سرعت توسعه خواهیم داد حوزه نفت خواهد بود.
العالم: رشد اقتصادی ایران را در دولت کنونی چگونه ارزیابی می کنید؟
وقتی که بتوانیم تولید و صادرات خود را در حوزه محصولات نفتی و غیر نفتی افزایش دهیم، طبیعتا واردات ما نیز برای توسعه تولید نیز افزایش خواهد یافت، پس نرخ رشد اقتصادی ما می تواند به هدف رشد 8 درصدی که رییس جمهور اعلام کرده است، برسد. این درحقیقت یک ظرفیت اقتصادی را ایجاد خواهد کرد و ظرف مدت پنج سال 50 درصد ظرفیت اقتصادی ما را بالا می برد یعنی اقتصاد ایران در مدت پنج ساله 50 درصد بزرگ تر می شود و این کیفیتی است که ما از فرصت برجام می توانیم استفاده کنیم برای این که این موقعیت را برای کشور ایجاد کنیم.
* برنامه ایران برای افزایش 50 درصدی و رسیدن به تولید 6.5 میلیون بشکه ای نفت
العالم: درباره آسیب های اقتصادی ایران در دوران تحریم و این که تهران برای بعد از برجام، در حوزه های اقتصادی چه برنامه هایی دارد، توضیح بفرمایید؟
حوزه هایی از اقتصاد ما که آسیب جدی تر دیده است ، حوزه نفت است. ما ضمن این که ضایعات را در این عرصه جبران خواهیم کرد و میزان داخلی سازی را در این صنعت افزایش خواهیم داد، مبنای ما این است که تولید نفت را به شش ونیم میلیون بشکه برسانیم بنابر این مد نظر داریم که تولید 4 میلیون را با رشد بیش از 50 درصدی به شش ونیم میلیون بشکه برسانیم. در مورد سایر بخش های اقتصادی هم برنامه دولت دستیابی به رشد هشت درصدی است که البته قبلا نیز دربرنامه اول به رشد بیش از هفت درصد رسیده ایم و دستیابی دوباره به این جایگاه شدنی است.
برای انجام این کار نیز رهبری فرموده اند که به نیروهای داخلی کشور تکیه بیشتری شود و در این مسیر عمق ساخت داخل را نیر مبتنی بر تحولات جهانی انجام دهیم از جمله در بحث دیجیتال، فضا و ماهواره ها، درحوزه "فایو جی" باید توسعه گسترده تری داشته باشیم همچنین دررشته های دیگری مانند نانو و دیگر رشته ها باید توسعه صورت گیرد. لذا برای دستیابی به این هدف باید ظرف پنج سال هم تغییر و رشد کمی و هم کیفی در تولید به صورت هشت درصدی اتفاق بیفتد یعنی هم افزایش کیفیت و هم کاهش قیمت و تولیدات قابل رقابت در بازار رخ دهد.
ایران از این بعد بیشتر سمت وسوی جهانی شدن را خواهد گرفت یعنی یک ایران منطقه ای با تعاملات جهانی، و این همان خط مشی است که ایران بعد از شرایط برجام اجرایی خواهد کرد. این مهم، هم اکنون جزو سیاست های ماست و در حال آماده سازی زیرساخت های آن هستیم اما بعد از شرایط برجام و برداشته شدن موانع، سیاست ایران تهاجمی در این زمینه خواهد بود.
العالم: وضعیت روابط تجاری ایران با همسایگان چگونه است و چه افقی را در این زمینه پیش بینی می کنید؟
درباره دول منطقه غیر از یکی دو مورد که هنوز در حال ادامه روابط خصمانه هستند مثل عربستان سعودی و بحرین، شاید در بقیه حوزه ها ظرفیت تعامل مان بالا باشد و براحتی بتوانیم این را با رفع موانع سریع انجام بدهیم البته در برداشت هایی که از مذاکرات با عربستان داریم نیازهایش به گونه ای است که حداقل، دشمنی اش را کنار خواهد گذاشت یا خنثی خواهد شد یا که به همکاری مثبتی در خواهد آمد. این برداشت ما از آنهاست آنها فقط امیدشان به این است که برجام اجرا نشود یا سعی می کنند که تعجیل نکنند، یک مقدار هم رژیم صهیونیستی در این زمینه نقش دارد و در حقیقت روابطی که آنها با رژیم اسرائیل پیدا کردند و اسرائیل از آنها می خواهد که تاخیر بیاندازند.
بنابراین به نظر من موانع برداشته می شود و ما هم با ترکیه یا سایر کشورها دراین زمینه مشکلی نداریم چون ترکیه هم برای خودش یک حوزه هایی دارد. ما که حوزه دیگری را پر نمی کنیم حوزه های خودمان است و با خود ترکیه هم حوزه های کاری بزرگی داریم و می توانیم حوزه های کاری خودمان را با ترکیه خیلی بیشتر از بقیه کشورهای منطقه توسعه بدهیم و این ظرفیت ها از سوی دو طرف شناخته شده است کما اینکه در یک مقطعی روابط تجاری مان با ترکیه به بالای 22 میلیارد دلار رسید و روابط صنعتی مان هم همین طور بود.
به نظر ما ترکیه مساله یا مانعی جلوی ما نیست، رقیب هست و طبیعتا یک جاهایی ممکن است حالت تدافعی موقتی را خود بگیرد به خاطر اینکه منافعش را سریع تر بتواند تامین بکند، اینها را ما حل می کنیم و در زمینه با کسی رودربایستی نداریم و اقدام می کنیم از این رو زمینه های همکاری با ترکیه علی الدوام قابل توسعه است.
العالم: د باره نگاه ایران به شرق و همکاری با روسیه و چین توضیح بفرمایید، و این که سند 25 ساله امضا شده بین تهران و پکن در چه مرحله ای به لحاظ اجرایی قرار دارد؟
طبیعتا" نگاهمان به شرق این است که اساسا آسیا در دنیا تبدیل به منطقه اول می شود بنابراین در روابط آسیایی حتی اگر با غرب روابط ما منفی هم نبود، اقتصاد و تجربه و سیاست به ما می گوید که باید اولویت یک ما آسیا باشد.
معلوم است که در آسیا باید به تعیین کننده های کلیدی از جمله روسیه، چین و هند بیشترین نقش را داد و بعد بقیه را مدنظر قرار داد. در این مورد سیاست ایران کاملا مدون و مشخص و در حال پیشبرد امور است و این اتفاق خواهد افتاد و با روسیه هم طبیعتا" این روابط بیست و پنج ساله گسترش پیدا خواهد کرد.
با چین بر مبنای سندی که حوزه هایش را تعریف و تعیین کرده ایم الآن در حال تعیین پروژه هایش هستیم. با تعیین پروژه ها عملیات اجرایی با چین آغاز می شود فکر می کنیم یکی از بزرگترین اقدامات اجرایی است که صورت می گیرد اقدام با چین بقیه را هم فعال خواهد کرد. یعنی این طور نیست که وقتی با چین جلو می رویم بقیه از دورخارج خواهند شد بلکه برعکس، بقیه هم به خاطر ایفای نقش خودشان و داشتن جایگاه برای آینده این کار را خواهند کرد. آن بقیه ای که ما از آن سخن می گوییم در درجه اول اروپاست.
اروپا امروز مشکلات عدیده ای دارد، وابستگی هایش زیاد است به طوری که اکنون وابستگی آن به انرژی اش روسیه اظهر من الشمس شده است حوادثی که رخ داد معلوم شد آنقدر که ادعا می کرد از قدرت و جرات لازم دراین زمینه برخوردار نیست. عدم توانایی در هضم اروپای شرقی در اروپای غربی یک ظرفیتی را ایجاد کرده است که اکنون نشان می دهد اروپای یکپارچه با واقعیتی که قبلا می خواست انجام بشود خیلی فاصله دارد .
رهبری آلمان بر اروپا الآن زیر سؤال رفته است گرچه آلمان قوی ترین و بهترین کشور اروپایی در این زمینه است ولی موقعیتش را از دست داده است بنابراین ما با یک اروپای پیر و دارای مشکلات و محدودیت هایی از لحاظ پذیرش مهاجر مواجه هستیم که همه اش برای آن تهدید کننده است یعنی اروپا بیشتر باید مواظب تهدیدات باشد تا خودش بتواند حمله و اقدام بکند بنابراین با چنین منطقه ای به نظر ما راحت می شود کار کرد، به شرطی که ایران یک مقدار قوی تر بشود و بتواند حرفهایش را با صدای بلندتری به گوش اروپا برساند.
العالم: دولت در آغاز کار خود وعده داد که هر سال یک میلیون مسکن جدید خواهد ساخت یعنی چهار میلیون مسکن در طول دوران دولت. آیا این وعده شدنی است؟
بالطبع مسکن در ایران به نسبت گذشته برای مثال اگر به نسب 100 و 101 بسنجیم، در حقیقت ما 101 هستیم به نسبت جمعیت و 100 هستیم به نسبت مسکن، بنابراین تعداد مسکن ما به نسبت جمعیت پوشش دارد هرچند این پوشش چندتا ضعف دارد؛ یکی استحکام ساختمان های ما است یا ساختمان هایی که عمر آنها گذشته یا در جاهایی ساخته شده اند که ضوابط قانونی را برای استحکام رعایت نکرده اند، پس این یک بخش است، بخش دیگر استهلاک آتی است، یک بخش هم ازدواج های جدید و تشکیل خانواده های جدید است، به هر حال ما در چند سال آینده حد اقل سه میلیون ازدواج جدید خواهیم داشت و اگر بخواهیم این تقاضا را پوشش بدهیم، همان چهار میلیون مسکنی است که دولت اعلام کرده است، البته این به معنای چهار میلیون مسکنی که دولت باید بسازد، نیست بلکه این، میزان تقاضای مسکنی است که دولت باید آن را تمهید کند که چگونه فراهم شود، برای مثال در فضاهای بافت های فرسوده داخل شهرها، الان ما در استان تهران 260 محله داریم که اینها استانداردهای مورد قبول را ندارند و اینها باید به سطح استاندارد برسند، اما همه اینها این گونه نیست که مسکن های آنها عیر استاندارد باشد، یعنی بین اینها 10، 15 الی 20 درصد خانه هایی داریم که دیگر نباید داشته باشیم، الان خانه هایی هستند که می شود زیر سقف آنها رفت، اما به عنوان خانه ایمن محسوب نمی شوند و باید حتما اینها را تعمیر کنیم، بنابر این نیاز ما عددی است که دولت اعلام کرده است، حالا یک بخش از این را مردم می سازند یعنی ملک مال خود آنها است و وام آن را دولت تعیین می کند، و اما یک بخش دیگر دولت هم زمین را می دهد و هم وام آن را تامین می کند و انجام می دهد.
ساخت این چهار میلیون مسکن اجرایی است اما این به معنای اینکه هر سال یک میلیون ساخته شود، به نظر من خیر یعنی ممکن است سال اول نتوانند این کار را انجام دهند چون تا زمین را فراهم، مسائل آن را حل و فصل و زیرساخت های آن را فراهم کنند، بالطبع زمان خواهد برد و این طور نیست که از روز اول می توانند این کار را انجام دهند یا اینکه یکی از مسایل این است که مردم کجا می خواهند مستقر شوند، فرض کنید اگر طرح های توسعه ایران به سمت مکران برود، معلوم است که خانه آنجا بیشتر نیاز است تا کسانی که هم اکنون در تهران زندگی می کنند، چون 200 تا 300 هزار نفر متقاضیان مسکن ممکن است بخواهند بروند و در مکران اسکان پیدا کنند، بنابر این دولت باید اینها را برای برنامه هفتم در نظر بگیرد و اجرا کند.
برنامه هفتم که الآن کارهای آن در حال انجام است و سیاست ها را رهبری نظام به زودی اعلام می کنند و این سیاست ها در حقیقت مبنا قرار می گیرند و دولت براساس این سیاست ها اعلام می کند که قصد دارد کجا برود، کدام بنا را توسعه دهد یا کدام رشته ها را قصد دارد ایجاد کند یا روابط تجاری خارجی خود را با کدام کشورها از نظر ترانزیت یا سوآپ یا روابط حمل و نقلی دنبال کند، که با اجرای این برنامه ها طبیعتا جمعیت می رود و در این مناطق ساکن می شود یا طرح های آب و برق دولت چه هست، در کدام مسیر قصد دارد آب شیرین کن بگذارد، پس یعنی نزدیک دریا مد نظر آن است، پس زمان طولانی تری می برد.
اینها نکاتی است که تعیین می کند که تقاضا به چه سمتی خواهد رفت، پس هم اکنون نمی توان گفت که چهار میلیون مسکن یعنی حتما در این نقطه ها، البته می توان پیش بینی کرد اما باید تقاضا پشت آن باشد و این مردم هستند که باید تقاضا بدهند اما چه زمان تقاضا خواهند داد؟ موقعی که بدانند کجا می خواهند بروند و اگر ندانند کجا می خواهند مستقر شوند، این اتفاق نخواهد افتاد. من فکر می کنم که دولت در طول دوران خود موفق خواهد شد این کار را انجام دهد ولی بیشتر آن را در سال های آخر انجام خواهد داد.