العالم - علمی
جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۰ روز چهارشنبه به دو زن دانشمند رسید که تحقیقات آنها روی ویرایش ژنوم منجر به ابداع روشی نوآورانه برای بازنویسی کد حیات شد، که از آن با عنوان «قیچی ژنتیکی» یاد می‌شود.
جایزه نوبل شیمی امسال به امانوئل شارپنتیر از فرانسه و جنیفر دودنا از آمریکا می‌رسد. این جایزه معادل ۱.۱ میلیون دلار آمریکاست.
شارپنتیر ۵۱ ساله فرانسوی و دودنای ۵۶ ساله آمریکایی ابزاری را طراحی کرده‌اند که با استفاده از آن می‌توان دی ان ای حیوانات، گیاهان و میکروارگانیسم ها را با دقت بالا ویرایش و ژن معیوب را حذف را کرد.
این دو با بررسی سیستم ایمنی باکتری استرپتوکوک، یک ابزار مولکولی را کشف کردند که می‌توان از آن برای برش‌های دقیق در ژنوم استفاده کرد و به این ترتیب بازنویسی کد حیات را امکانپذیر کردند.
اعضای هیئت داوران نوبل می‌گویند این روش «تأثیری انقلابی» در علوم زیستی داشته و کمک زیادی به روش‌های درمانی سرطان کرده و در عین حال می‌تواند افق جدیدی در درمان بیماری‌های ارثی باز کند.
از سوی دیگر پژوهشگری چینی که حدود دو سال پیش گفته بود با دستکاری دی‌ان‌ای دو دختر دوقلو را نسبت به بیماری ایدز مصون کرده، به حبس و جریمه نقدی محکوم شد. دانشمندان اخیرا موفقیت این پژوهشگر را زیر سوال برده بودند.
یک سال پس از تولد "نخستین" نوزادان با ژن دستکاری‌شده در چین، پژوهشگری که سرپرستی این پروژه را بر عهده داشت، به سه سال حبس محکوم شد. خبرگزاری دولتی شینهوای چین امروز دوشنبه ۹ دی (۳۰ دسامبر) اعلام کرد که هه جیانکویی به دلیل استفاده از روش‌های پزشکی غیر قانونی علاوه بر حبس به پرداخت سه میلیون یوان (۳۸۰ هزار یورو) جریمه نقدی نیز محکوم شده است.
آزمایشی ناموفق
مجله علمی "MIT Technology Review" در هفته‌های اخیر مقاله‌ای درباره دستکاری ژنتیکی دوقلوهای چینی منتشر کرد. در این مقاله که مستند به نظرات کارشناسی بود، نسبت به موفقیت پژوهشگر چینی ابراز تردید شده است. در مقاله یادشده از جمله آمده بود که در ساختار ژنتیک دوقلوهای چینی به احتمال جهش‌های غیر قابل پیش‌بینی‌ای رخ داده است.
ررسی یادداشت‌هایی که پژوهشگر چینی در آنها روش‌ها و نتایج آزمایش خود را تشریح کرده بود، گمانه‌زنی‌های پیشین را تأیید کرد: گزارش او به نظر کارشناسان بین‌المللی بیانگر موفقیت این دستکاری ژنتیکی نیست. از نظر این کارشناسان، یادداشت‌ها بیش از همه نشان می‌دهند که جهش‌های ژنتیکی دوقلوهای چینی فقط "شبیه" جهش‌هایی هستند که سبب مصونیت در برابر ایدز می‌شوند، و با جهش‌های مصون‌کننده یکی نیستند.
موج اعتراضی گسترده
انتشار خبر تولد نوزاد انسان با ژن دستکاری‌شده واکنش منفی شدیدی در میان متخصصان این حوزه و همچنین در افکار عمومی برانگیخت؛ هم در چین و هم در کشورهای دیگر.
۱۲۲ پژوهشگر چینی در آن زمان با امضای بیانیه‌ای تصریح کردند که آزمایش‌هایی از این دست "ضربه‌ای سنگین به شهرت علمی چین در جهان" وارد می‌کند.
در آلمان یک شورای کارشناسی مستقل به نام "شورای اخلاق" وجود دارد که از جمله تحولات علمی و تحقیقاتی حوزه زیست‌شناسی و پیامدهای کاربرد آن بر انسان را دنبال می‌کند. رئیس این شورا آن زمان دستکاری ژنتیکی دوقلوهای چینی را "آزمایش‌های غیر مسئولانه روی انسان" توصیف کرد. این شورا همچنین اعلام کرد که مبانی علمی کار با قیچی ژنتیکی Crispr/Cas9 هنوز در حدی تثبیت نشده که بتوان از آن برای دستکاری ژنتیکی انسان استفاده کرد.